Арлоў Уладзімір - Сланы Ганібала

Перад павароткаю на мост празь Дзьвiну, пад якiм высока над цёмнаю вадою, што хавала карагоды тапельцаў i самоў памерамi з пушчанскiх вепрукоў, мы здавалi дзiцячыя экзамэны на сьмеласьць, я апошнi раз кiдаю вока на былую лугавiну, i ўсьлед мне лопае крыламi знаёмы пугач, што жыў у жарале старое ялiны на ўзьлеску.

На мяжы дня й шарай гадзiны пугач выбiраўся з свайго зацiшнага жытла на сук, каб, самавiта пакруцiўшы вушатай галавой, жудлiва павухкаць, зрабiць рытуальны аблёт лугавiны i ўзяць курс на лясное возера, дзе тады яшчэ вадзiлiся цеплакроўныя ўндзiны, гатовыя аддацца сьмеламу начному плыўцу на залiтым месяцовым сьвятлом плыткаводзьдзi. Вялiкiя шэрыя крылы майго пугача рэзалi паветра над лугавiнаю настолькi бясшумна, што ад iх кругамi разыходзiлася густая, настоеная на паху прывялае травы, шматслойная цiшыня. Яна нiколi не палохала мяне, а абуджала ў вечаровай сутонлiвай душы жаданьне ў адной з будучых рэiнкарнацыяў трапiць на сьвет у iпастасi лупатае птушкi, каб удзень песьцiцца ў мяккiм дупле, а ўвечары паважна выходзiць на сук, духмяны ад разагрэтай сонцам жывiцы, i, палохаючы вусьцiшным вуханьнем ундзiнаў i iхніх каханкаў, ляцець на смачныя начныя ловы. У той дзень, калi экскаватар узяўся капаць на лугавiне катлаван, пугач вылез з схоўкi сярод белага дня i, згубiўшы ад сьвятла арыентацыю, улукаткi паляцеў ня ў лес, а ў бок гораду i ўжо не вярнуўся ў нашыя вечары...

Апрача мяне, «Iкарус» вязе сёньня двух прыстойна апранутых хлопцаў гадоў на дваццаць з гакам, а ў камплекце зь iмi падарожнiчае жыцьцярадасная рыжая маладзёнка, для якой слова «дыета», мяркуючы па габарытах, мае такi самы абстрактны сэнс, як, да прыкладу, «сынхрафазатрон».

Не пасьпеўшы ўладкавацца, кампанiя бярэцца разгадваць газэтны крыжаслоў. «Последователь философского направления, противоположного материализму», — чытае рыжая таўстуня. «Думай, Федя», — кажа хлопец з падобнымi да прэзыдэнцкiх вусiкамi. Чыста паголены Федзя думае i выдае адказ: «Пессимист». Маладзёнка лiчыць лiтары i ўсьцешана абвяшчае: «Подходит!»

Увесь учарашнi дзень падаў пухкi сьнег, але дарожны паказальнiк у прыгараднай вёсцы па-гаспадарску вычышчаны, i сустрэча зь iм узнаўляе ў памяцi чутую ў Лёндане гiсторыю пра памежны валiйскi мост, дзе ўжо колькi стагодзьдзяў штоночы аднаўляецца нязводны надпiс: «Ангельцы, прэч з Уэльсу!» Не, на паказальнiку нiхто ня вывеў: «Расейцы, прэч зь Беларусi!» Пацьвярджаючы славутую беларускую талерантнасьць, навакольная блазнота, як i ў гады майго маленства, нягледзячы на складаныя мэтэаўмовы, не забылася да першае літары назвы старанна падмаляваць зьлева яшчэ адну птушачку, ператварыўшы трывiяльнае Копцева ў рамантычнае прыдзьвiнскае Жопцева.

Гадоў дваццаць таму так званае «Беларускае тэлебачаньне» любiла круцiць задушэўны фiльмец з генiяльным пасажам пра тое, што ў юным горадзе вялiкай хiмii Наваполацку жыцьцё гэткае сьветлае й шчасьлiвае, што нават няма могiлак, бо людзi папросту не памiраюць: пакуль яшчэ маладыя, а там, маўляў, пераможа камунiзм, i, ня выключана, савецкiя вучоныя раскрыюць таямнiцу вечнага жыцьця. Ня ведаю, чым паiлi i ў якiх лазьнях парылi стваральнiкаў жыцьцесьцьвярджальнае стужкi, але добра памятаю, што на гэтай зялёнай высьпе справа ад дарогi, дзякуючы вялiкай хiмii, ужо тады ляжалi пад бярэзiнамi двое маiх аднаклясьнiкаў.

Тым часам белымi званiцамi Сафiйскага сабору адкрываецца панарама гораду, дзе сядзела на гаршку малая князёўна Прадслава, дзе ў вялiкi пост мог употайкi кульнуць чарку вучоны манах Сiмяон, што здабыў славу пад прозьвішчам Полацкі, i дзе рос мой сябра дзяцiнства Вова Цымэрман, што з раньнiх гадоў меў схільнасьць ня толькi да жанчын, але і да чытаньня, а таму ў кнiзе свайго цяперашняга суайчыньнiка Амоса Оза мог знайсьцi прызнаньне ў любовi да Ерусалiму. «Гэта месца, у якiм ты мыеш шкарпэткi, пячэш яечню i ўвесь час адчуваеш сябе на мяжы духоўнага аргазму... I гэты сутык — ключ да таго, што зрабiла мяне пiсьменьнiкам. Усьведамленьне таго, што ёсьць мiстычнасьць, i — з другога боку — усьведамленьне таго, што ў прарокаў i ў Iсуса дрэнна пахла з чаравiкаў...»

Полацак сьнiў сябе нашым Ерусалiмам, але ў горадзе, якi ў п’яных трызьненьнях бачыў сябе «трэцiм Рымам», умелi разгадваць чужыя сны. Таму адзiн з аўгусьцейшых «рымлянаў» тапiў полацкiх iншаверцаў у дзьвiнскiх палонках у Інфлянцкую вайну, другi забiваў у Сафiйцы манахаў i закладваў пад яе парахавыя бочкi ў Паўночную, трэцi выпрабоўваў перадавую мэтодыку «сноса культовых строений» у 1964-м.

Заплюшчыўшы вочы, мне зусiм нескладана ўбачыць побач зь вежамi Сафiйкi i купаламi Багаяўленкi барокавыя абрысы сабору сьвятога Стэфана, i тады я зазвычай кажу сабе: не, хараство не бескарыснае, яно iснуе хаця б дзеля таго, каб яго ненавiдзелi.