Андрэй Федарэнка - Ланцуг

Не ведаю, што гэта будзе за ратунак, але ніякага права не маю думаць, што ратунка не будзе зусім.

I хто ведае: можа, калі б Нехта захацеў не як у Бібліі, а проста і зразумела выказаць сваю волю, чаго Ён ад нас хоча, тое і атрымалася б: кожнае пакаленне павінна гаціць шлях для саміх сябе будучых. Змагайся з любым насіллем — і ўратуеш сябе будучага? I тады шматлікія смерці — пераліванні ва ўсё новыя і новыя праявы — стануць такія ж нястрашныя і будзённыя, як і засынанне кожным вечарам?..

У канцы лета ён сабраўся, спакаваў сумку і зайшоў да Ліды развітацца.

— Ну, акрыяў? А помніш, які прыехаў?

— Памятаю…

— Едзь з Богам! I глядзі… Мала што… Калі зноў скруціць, дык прыязджай, буду глядзець! Хай людзі смяяцца, што дзве жонкі займеў…

Выходзячы з двара, ён азірнуўся. Ліда стаяла на ганку — босая, у тым жа выцвілым сарафане, папраўляла завязаную на патыліцы хустку. Ранішняя вясковая вуліца зноў была такой, як заўсёды, сваёй, знаёмай, і ён — без кійка, ажывелы, зусім звычайны мужчына, ішоў па ёй і зазіраў зверху праз платы ў двары. Жыццё зноў зжалілася з яго, на невядомы тэрмін вярнуўшы сякое-такое здароўе. Ён адчуваў усю хісткасць гэтага свайго спакою, здагадваўся, што, можа быць, дастаткова любой драбязы — хоць галаўнога болю, перабояў у сэрцы, насмарку — і ён зноў спалохаецца, і ўвесь спакой яго разляціцца ў дым.

Але цяпер, такім ранкам, яму, як дзіцяці, хацелася радавацца хоць гэтай маленькай, часовай перадышцы, маленькай перамозе самога сябе, перамозе, якая давала яму надзею зноў забыцца, увайсці у сваю каляіну, есці, спаць, чытаць газеты, глядзець тэлевізар, ездзіць на працу і рэдагаваць чужыя рукапісы, спрачацца з жонкаю, радавацца за дачку, чакаць унукаў…

І пісаць новую рэч. Чарнавы рукапіс ужо ляжаў у сумцы, называўся ён проста — «Повесьць».

На прыпынку, збоку ад пасажыраў, стаялі дзеці, хлопчык з дзяўчынкаю, з вялікімі букетамі астраў і вяргінь, і ён не адразу зразумеў, чаго дзеці і што, пакуль не ўспомніў: сёння ж 1-га верасня. Восень, вось дзеці і едуць у школу, у суседнюю вёску, дзе васьмігодка. Рана было, а цёпла, чырвонае сонца біла ў вочы з-за лесу, адкуль павінен быў паказацца аўтобус. Лес быў зусім зялёны, і ў зялёных садах ціўкалі птушкі, і пасажыры шумна гаварылі, і гэтыя дзеці з кветкамі смяяліся — усё радавалася, жыло і ніяк не хацела разумець, што прайшло цэлае лета.

У Мінску Мікола Пятровіч (так яго звалі) найперш пайшоў у паліклініку. Доктар, агледзеўшы, абстукаўшы, распытаўшы яго, заключыў, што ўсё добра і можна выходзіць на працу, «толькі, вядома ж, і думаць забыць пра каву, моцную гарбату, пазбягаць розных эмоцый…»

«Можа, я напісаў у вёсцы свае запіскі і псіхалагічна разгрузіўся, зняў шок?» — узрадаваны, думаў Мікола Пятровіч.

Дома ён выцягнуў з тумбачкі пісьмовага стала тоненькую папку, сеў на падлогу, засланую новым мяккім паласам, і пачаў пераглядаць чарнавікі. «Калі ўжо табе зноў закарцела пісаць, — сказаў сабе Мікола Пятровіч, — жыць без гэтага не можаш, дык прыдумай нейкую іншую форму. Якая ўключала б у сябе і ўсё нерэалізаванае, і тое, да чаго дадумаўся ў вёсцы». Ён знарок так казаў, падманваючы сябе, каб адцягнуць прыемны момант. На самой справе ён ведаў, што такая форма ў яго ўжо ёсць. Гэта — «Повесьць». Перапісаць яе начыста, зверыць цытаты, набраць на машынцы…

Тут Мікола Пятровіч ціха засмяяўся. Ён усё забываў, што машынка цяпер — учарашні дзень, бо адразу пасля яго вяртання з вёскі будучы зяць прэзетаваў яму камп’ютар. Маленькі, прымітыўны, але да чаго ж мілая, зручная штучка! І так прыемна проста думаць, што вось ты пісьменнік і ў цябе ёсць камп’ютар… А ён памятаў часы, калі і машынка была рэдкасцю. Ды пра што казаць, калі яму ў выдавецтва дасюль носяць і дасылаюць школьныя сшыткі, спісаныя нават не шарыкавай ручкаю, а атрамантам з чарнільніцы! — ледзь не гусіным пяром.

Мікола Пятровіч і не чакаў, што зможа так захапіцца гэтай новай аповесцю, зусім непадобнай на ўсё сваё ранейшае. Часу хапала. Пасля інфаркту жонка ўжо не цыкала на яго, не піліла, як раней, — па-першае, баялася, а па-другое, не хацела псаваць настрой сабе і яму перад хуткім вяселлем дачкі.

Мікола Пятровіч карыстаўся момантам зацішша. Пісаць пачаў не вечарамі, а раніцамі, калі галава была яснейшая. Такі пунктуальны раней, цяпер дазваляў сабе спазніцца на працу, сысці раней. Нават на даччыным вяселлі, якое неўзабаве, у канцы верасня, згулялі, ён, пасядзеўшы трохі з гасцямі, павіншаваўшы маладых, неўпрыкмет выбраўся з кватэры, пайшоў у свой блізкі лясок, зусім яшчэ летні, зялёны, толькі не па-летняму ціхі, хадзіў, час ад часу прыкладаючы да сэрца далонь і слухаючы, як яно б’ецца, — а думаў не пра хваробу, не пра вяселле, а пра сваю аповесць, як яе лепш «афармляць».