Сяргей Тымнэтыкай - Маскоўская Аўтаномная Акруга

- Пасярод Масквы ваколіцаў шмат помнікаў ёсьць эпохі былой, - распавядаў ён Вынтэнэ. – Вельмі цікавыя сярод іх знаходзяцца. Калі прыгадаць, напрыклад, Крэмль.

- Што-што прыгадаць? – перапытала Вынтэнэ.

- Крэмль.

- Што гэта такое,

- Ёсьць Крэмль старажытная маскоўская… fartecyja. Як сказаць “fartecyja” па-чукоцку? – спытаў Уладзімер у сяброў.

- Крэпасьць, - пераклаў Вінцук. – Кажа Ўладзь – Крэмль маскоўская крэпасьць старажытная, побач знаходзіцца зусім. Мы заўтра ў гэты кірунак намер маем ісьці дасьледваньняў для.

- А хіба ў маскавітаў былі крэпасьці? – зьдзівілася Вынтэнэ. – Я чытала, што яны жылі ў “ізбах”.

- “Ізба” – селяніна-маскавіта жыльлё ёсьць, - патлумачыў Уладзімер. – Маскавіт-забясьпечаны жыў у “палатах”, так бы мовіць. Фартэцыя абаронай была для таго і для гэтага.

- Я чамусьці думала, што маскавіты былі прымітыўным народам. Ну, да прыходу чукчаў.

Суразмоўцы пераглянуліся.

- Čukocki nacyjanalizm, - уздыхнула Хрысьціна.

Вынтэнэ зразумела, што сказала нешта ня тое.

- Skul joj viedać historyju? – сказаў Уладзімер.

Ён зьвярнуўся да анадыркі:

Маскавітаў цывілізацыя разьвітая надзвычай была. Сярод гэтай краіны народаў маскавіты знаныя былі, як адважныя ваяры. Быў у іх і зброі выраб наладжаны. Метал, порах, агнястрэльнаю зброю выраблялі яны. Маскоўскія князі-цары разьбілі Ханства-Казань і Ханства Астрахань. Часта набегі рабілі таксама на Літву і на Русь-Кіеў. У 1514 захапілі літвінскае места Смаленск яны нават, і трымалі сто гадоў амаль. Чукчы, калі прышлі, Масква-места мела жыхароў 200 тысяч.

- 200 тысяч? – не паверыла Вынтэнэ.

- Раскопак дадзеныя пацьвярджэньне даюць такой лічбе. Потым многія памерлі праз хваробы, якія чукчы прынесьлі. Апрача таго, у няволю пагналі многіх. Але фартэцыя-Крэмль захавалася да часу гэтага, цяпер. Вельмі разбураная, аднак знаходзіцца.

- Чаму ж там ня ўладкавалі музэй? – спытала Вынтэнэ.

- Мяркую, Чукоткі ўрад сучасны ня мае такога інтарэсу, - адказаў Уладзімер. – Верагодна не паказаць хоча, што дадзеная тэрыторыя разьвітая была вельмі да чукчаў яшчэ.

- Але ж гэта несправядліва! – вырвалась у Вынтэнэ.

Уладзімер паціснуў плячыма.

- У справы ўнутраныя Чукоткі мы ўмяшальніцтва ня зробім. Наша задача – дасьледваньне маскавітаў ёсьць. Справядлівасьці трэба дамагацца Чукоткі грамадзянам.

- А вы дакладна нічога ня блытаеце? Там сапраўды фартэцыя?

- Ня верыце – паглядзець можаце з намі, не далей заўтра чым, - сказаў Вінцук.

- Запрашаю Вас асабіста, - дадаў Уладзімер.

- Вой, дзякую!

Вынтэнэ дакранулася да ягонай рукі. Той пасьміхнуўся.

- Заўтра ў вестыбюль а шостай раніцы трэба быць.

- Так рана?

- Так. Аднак, магчыма, магу прапанаваць абудзіць вас пятай гадзіне каля, - ветліва прапанаваў этнограф.

- Хвайна! – Узрадавалася Вынтэнэ.

Некалькі хвілін яны з Уладзімерам глядзелі адзін на аднаго і недарэчна ўсьміхаліся.

- Jana tabie daspadoby? – гульліва спытала Хрысьціна.

Уладзімер зрабіў выгляд, быццам не пачуў.

- Nie, skažy ščyra, Uladź, ty ž jaje chočaš? – не адставала літвінка.

Уладзімер толькі адмахнуўся.

- Dumaju, u ciabie jo ŭsie šancy, - заўважыў Вінцук.

- Пра што вы гаворыце? – не зразумела Вынтэнэ

- Заўтра горача магчыма будзе і трэба ня браць вопраткі непатрэбнай цёплай, - патлумачыла Хрысьціна.

Уладзімер правёў Вынтэнэ да дзьвераў пакою.

- Раніцы а пятай гадзіне абуджу… - сказаў ён.

- Да заўтра… - сказала дзяўчына.

Уладзімер зірнуў ёй у вочы.

- Ночы добрай, Вынтэнэ… Dabranač.

***

Вынтэнэ не магла заснуць. Лежачы ў ложку, яна ўзгадвала мінулы дзень. Прыезд, гатэль… сустрэча зь літвінамі… У памяці ўзьнікаў твар Уладзімера. Валасы й барада пясчанага колеру. Круглыя, блакітныя вочы. У поглядзе бліскала лёгкая іронія і, адначасова, нейкая дзіўная для мужчыны пяшчота. Здавалася, што ён зазіраў Вынтэнэ ў душу… “Недарэчна неяк, я ж зусім ня ведаю яго, - падумала яна. – Прыдумваю абы што!” Толькі ж.. Вобраз ніяк не хацеў сыходзіць. Цяпер Вынтэнэ бачыла літвіна цалкам, з ног да галавы. Цікава, які… Дзяўчына пачырванела. “У белых людзей ненатуральна вялікая плоць.” – прамільгнула ў галаве. Дзе ж яна чытала пра гэта? У жоўтай прэсе? У інтэрнэце? Ці па тэлевізары чула? Яна старалася прагнаць ад сябе дурныя думкі. “Заснуць! Трэба зараз-жа заснуць!” Але думкі не слухаліся. Наадварот, уяўленьне малявала ўсё больш непрыстойныя сцэны. Вынтэнэ перастала супраціўляцца. Яны быццам аддалася яму – чужынцу, эўрапейцу, практычна тубыльцу… Так! Хай бярэ яе, чысьценькую чукоцкую дзяўчыну з добрай сям’і! Хай валодае ёй, быццам дзікункай! Рукі лашчылі цела. Вынтэнэ ўяўляла, як Уладзімер нахіляецца над ёй. Як ён сьцягвае зь яе коўдру. Як цалуе. Пальцы злёгку сьціснулі смочкі… “Ён цалуе мае цыцкі, - уяўляла Вынтэнэ. – Я абдымаю яго, прыціскаею да сябе… Якія ў яго моцныя рукі… Я дапамагаю яму зьняць кашулю, расшпільваю сподні…” Рука прасьлізнула ўніз жывата…