Валянцін Акудовіч - Дыялогі з Богам - суплёт інтэлігібельных рэфлексій

Толькі самалёты праляцелі над намі -- і кіравалі тымі самалётамі нашыя хлопцы. Мы яшчэ махалі ім рукамі, а ў небе далёка на захадзе і далёка на ўсходзе, далёка на поўначы і далёка на поўдні ўжо выраслі да самых аблокаў паганыя грыбы.

І мы ўсе памерлі.

І калі мы ўсе паміралі на ахутанай гарачым попелам зямлі, дзе яшчэ зусім нядаўна было столькі людзей і вёснаў, я ўспомніў, што гэты пякельны агонь пачаўся з аднаго нераскладзенага вогнішча на выгане за нашай вёскай.

Прыпавесць

Чалавек доўга блукаў па свеце, а як прыстаў да берага айчыны, дык адразу спатыкнуўся аб свой цень.

-- Хіба цябе не было са мной! -- здзівіўся чалавек.

-- Я тут чакаў.

-- Можа таму я і вярнуўся?

-- Пайшлі,-- адказаў цень.

Яны паволі падняліся на пясчаную выспу, адкуль пабачылі мястэчка, дзе гэты чалавек нарадзіўся і асталеў.

Чалавек балюча пасміхнуўся і шморгнуў носам. Потым прамармытаў нешта з агідай да самога сябе і яны рушылі далей. Цень бёг паперадзе, як сабака.

-- А мо ўжо позна? – засумняваўся чалавек. – Можа ня трэба было вяртацца? Колькі тут засталося жыць!

-- Жыць ніколі не позна,-- запэўніў цень.

Там, дзе сцежка напрасткі скіравала да мястэчка, цень аббёг чалавека і стаў ззаду.

-- Цяпер ідзі сам,-- сказаў.

І чалавек пайшоў.

Ён не запальваў святла. Сядзеў на зэдліку ля печы, марнаваў тытунь, цвіркаў слінай на вуголле і, падахвочваючы агонь трэскамі, думаў, што гады ў дарозе, як трэскі, зырка гараць, але хутка згараюць.

-- Ты шкадуеш аб гэтым? -- спытаў агонь

-- Чаго там шкадаваць,-- сказаў чалавек і кавалкам сталёвага прэнта паварушыў прысак.

Гаючае святло пляснула ў сырыя вуглы хаты, загудзеў комін.

-- Што згарэла, тое не згніло, -- суцешыў агонь.

Чалавек нічога не адказаў, перакуліўся ў мінулае, спрабуючы ахапіць яго цалкам, але разбэрсаныя па свеце гады не збіраліся ў жыццё. Вусны чалавека пакутліва перасмыкнуліся і ён зноў сплюнуў на вуглі.

-- Я ўмею варыць бульбу і смажыць сала,-- раптам нагадаў агонь.

-- Што з таго, калі я на ўсё забыўся,-- роспачна прамармытаў чалавек.

-- Але ты навучыўся нечаму іншаму,-- лагодна азваўся агонь.

-- Я навучыўся швэндацца па свеце і не заўважаць, як ацярушваецца пад ногі жыццё…

На гэты раз прамаўчаў агонь.

Трохі пазней чалавек акрыяў і як бы запытаўся:

-- Хіба крама яшчэ не зачынена? Можна было б купіць торбу бульбы і кавалак сала.

-- Крама ўжо зачыненая, але побач спагадлівая суседка, -- падказаў агонь.

Чалавек не пайшоў да суседкі, ён перастрэў яе на другі дзень ля студні. Клубы жанчыны калыхаліся, як вёдры, і ён запытаўся:

-- Ці можна у вас напіцца?

-- Толькі трэба зайсці ў хату, я падам кубак.

-- У вас прыгожыя фіранкі на вокнах,-- пахваліў ён, трымаючы яе на ходніку.

-- Напэўна вы бачылі прыгажэйшыя.

-- Увесь ранак яны чамусь калыхаліся.

-- Гэта скразняк.

-- Трэба шчыльней зачыняць дзьверы.

-- Я не баюся скразнякоў.

-- У вас не знойдзецца голкі з ніткай? Я добра такі абнасіўся ў дарозе.

-- Чаму ж не. Я шыю і людзям, і анёлам.

-- Я упраўлюся сам, мне б толькі начынне…

-- Мы наглядалі за вашай хатай, але думалі, што яна абтрусіцца, пакуль вы вернецеся. Хата без гаспадара, як сабака, хутка дзічэе.

-- Чалавек без хаты таксама.

-- Яе можна яшчэ паправіць.

-- Хату паправіць можна…

-- То хадзем, я дам напіцца.

-- Дзякуй, я трохі пазней зайду.

-- А вам не расхочацца?

-- Піць можа і расхочацца, але голка з ніткай усё роўна будуць патрэбнымі.

Хлеў ад самых дзвярэй быў завалены ламаччам. Ён перакінуў сёе-тое з кута ў кут і вызваліў з-пад рыззя варштат.

-- Чаго я сюды прыйшоў?—запытаўся чалавек.

-- Я сам хацеў пра гэта запытацца,-- сказаў варштат.

-- Ну то пытайся.

-- Твой бацька збудаваў жытло, выкапаў студню, змайстраваў варштат. А што зрабіў ты?

-- Я бавіўся жыццём, як цацкай, пакуль не апрыкла. А цяпер вось думаю, якога яшчэ ражна мне трэба? Ты не ведаеш?

-- Чалавеку нічога не трэба, абы было што рабіць. А работа ёсць заўсёды. Таму чалавеку нічога не трэба.

-- Хіба чалавек усяго толькі прылада?

-- Чалавека выпраўляюць сюды не на пагулянку. Так лічыў твой бацька. І той, хто не лянуецца, будзе мець пасля ласку на тым свеце, а лайдака зноў вернуць, каб рабіў тут самую брудную работу.

-- Мне хапіла аднаго разу, болей я не хачу.

-- Тады бярыся за справу. Можа яшчэ паспееш…

-- Каб жа я ведаў, за што мне брацца?

-- А чаму цябе навучылі?

-- Хадзіць па дарогах і без дарог.

-- Хада – гэта не работа, хада – гэта шлях да работы. А калі ты прыходзіў, дык што там рабіў?