Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

«І калі прыйдзе канец гэтаму пеклу? — абураецца ён у думках. — Вось дык камандзіровачка! Удружылі дык удружылі!.. Не мясціны, а пустка нейкая, на сто кіламетраў ніводнай вёсачкі...»

— Праблемы Чарнобыля — праблемы дзяржаўныя. Ці не так, Віктар Віктаравіч?.. — лісліва паглядае на Котава старшыня падшэфнага калгаса. — А на справе што атрымліваецца? Я да вас звяртаюся, Віктар Віктаравіч: што атрымліваецца на справе, га? А нічога не атрымліваецца… Забыліся пра нас усе. Скажу шчыра: пакінулі сам-насам з нашай бядою — выжывай як знаеш. Вы толькі паглядзіце, хто жыць у вёсках застаўся… Правільна, адны пенсіянеры. А дзе моладзь? Куды моладзь падзелася? У гарадах асела, га?.. У гэтым і справа. А зямлю хто абрабляць будзе?.. У мяне тарфянікі гараць, мне бульбу рыць трэба, — спрабуе выбіць у Котава спагаду старшыня калгаса.

Котаў не слухае яго. У Котава сваіх праблем па горла. Ён сумна ўзіраецца ў нудныя балоцістыя краявіды, што павольна гайдаюцца за вокнамі службовай «Волгі», і думае аб сваім…

Разгараюцца вогнішчы амбіцый. Сінім полымем палаюць ілюзіі незапатрабаванай значнасці. Шызым попелам разносяць вятры прывідныя мары і мэты. І няма задавальнення ад займаемай пасады. І няма ніякіх падстаў для радасці. Прамысловасць у загоне, прадпрыемствы спыненыя. Паўсюдна беспрацоўе і п’янства, карупцыя і ўсёдазволенасць. На складах залежы непатрэбнай нікому прадукцыі. Мэр лютуе і насылае на кіраўнікоў прадпрыемстваў праверкі…

— …Што?.. Як гэта — нікому не патрэбная? — крыўдзіцца дырэктар дывановага камбіната. Хапае Котава за руку і цягне на склад. — Мы наладжваем сувязі з замежжам, — апраўдваецца ён. — Мы пастаўляем тысячы нашых вырабаў у Ізраіль…

— А гэта што?.. Гэта вам не прадукцыя? — злуецца Котаў і тыцкае пальцам на заваленыя дыванамі стэлажы. — Гэта, хрэн лысы!?

Скруткі паўсюль: на паліцах, на цаглянай падлозе. Дырэктар неўразумела паціскае плячыма.

— Развялі бардэль!.. — лямантуе Котаў і патрабуе ад дырэктара тлумачэнняў: — Пакажыце дыван.

Дырэктар перадавярае загад падсобнаму рабочаму. Той дастае з паліцы першы, што трапляе пад руку, і рассцілае яго перад Котавым. Дыван свеціцца, нібыта сіта. Ён увесь у дзірках.

— Моль?.. — здзіўляецца дырэктар і касавурыцца на рабочага: — Скуль?..

— Прапітка не дапамагае, а праветрываць не паспяваем, месца не хапае, — апраўдваецца рабочы. — Камбінат спынены, людзі ў змушаных адпачынках, збыту ніякага. Раней хоць Расія брала на бартэр, а цяпер і яна адмовілася.

Дырэктар гатовы разадраць рабочага на кавалкі.

— Міхалыч!.. Я нешта не тое ляпнуў? — вінавата пазірае на свайго шэфа рабочы.

— Нашто людзей у адпачынкі выгналі, га? — умешваецца ў спрэчку Котаў.

— А чым іх заняць? — злуецца дырэктар камбіната. — Працы ніякай, адна толькі лінія працуе… А яны на змену пруцца. Іх жа не звольніш. Я гавару ім: працы няма, а яны лезуць... Можа мне платны ўваход для іх праз прахадную ўвесці?..

Хадзіць далей па прадпрыемстве няма сэнсу…

Вынікамі праверак мэр незадаволены. Сваімі службамі — таксама. Ён мяняе кіраўнікоў як пальчаткі. Робіць разгон сваім намеснікам.

— Вытураць мяне — вы следам пойдзеце, вылеціце, як коркі, — распыляецца ён на планёрках.

Гэта «перадсмяротная» агонія. Пляткараць, што нібыта яго збіраюцца турнуць з пасады. Пляткараць, што нібыта «расчышчаюць» дарогу некаму іншаму. Котаў усё разумее. Яго на мякіне не правядзеш. Аднак нервы не жалезныя. Яму здаецца, што і яго хочуць падседзець. Недавер выяўляе ворагаў. А працы па горла. На насу рэспубліканскі семінар, на насу агульнарэспубліканская планёрка.

Мэр лезе ва ўсе дзіркі. Мэр бярэцца за ўсё і за ўсіх. Цяпер ён навучае нават рабочых. Учынкі не заўсёды адпавядаюць яго важнай пасадзе.

— Як ты паліваеш, га? Нашто ты здзекуешся з бедных раслін? Хто цябе навучыў гэтаму, няўмека? — абражае ён кіроўцу палівачнай машыны, які палівае кветнікі насупраць гарвыканкамаўскіх вокнаў. — Ану вылазь з кабіны!..

Кіроўца збянтэжаны — ад мэра нясе гарэлкай. Яно і не дзіва, без разрадкі ад такога напружання звар’яцець можна.

— Лічыце, што да ўлады дарваўся дэбіл? Памыляецеся! Розуму ў мяне на вас усіх хопіць. Спачатку начальнічкаў вашых вытуру, а потым за вас вазьмуся…

Мэр хапае кіроўцу за шыварат і цягне з кабіны. Вочы пагардліва блішчаць. Пераляканы кіроўца напускае на твар пакрыўджаны выгляд, аднак працоўнае месца пакідаць не спяшаецца.

— Ты што, не зразумеў? — распырсквае сліну абураны мэр.