Міхась Шаховіч - Вада ў рэшаце

— Хлопцы! Нашых б'юць! — зароў перапітым голасам.

Усе гуртам кінуліся на двор. Вайна была ў поўным ходзе. Свістала каменне, трашчалі штахеціны, нехта шпурнуў бутэлькаю. Выйшлі і жанатыя. Хто з калом, хто ўручную. Васіль з цэпам прыпёр. Іван хваліўся, што зараз дзедаву гіру прынясе, але раптам замоўк. Біліся. Невядома, хто з кім, але біліся. Чуваць было, як Пятро да Васіля з мацюком кінуўся. А той, неразабраўшыся, цэпам яго па плячах. Піск, крык. Бабы разляталіся нібы гусі, калі нехта соваўся ў іх бок. Ваня-музыкант скакаў, як той заяц і, з бяспечнай адлегласці, вымахваў рукамі ды на крык браў. А аркестр іграў. Ды інакш і быць не магло, згоджаны. Маглі б не заплаціць.

Пачало світаць. Памалу ўзыходзіла сонца. Сям-там ляжалі п'яныя. На плоце вісеў нечы пінжак, нехта полем ішоў у напрамку суседняй вёскі, хтосьці хадзіў па святліцы ды нечага шукаў. Музыкі закончыліся.

— Далей гэтак немагчыма, — забілі ў хамут мухі і вырашылі пакінуць горад.

Схуднелыя — адна скура і косці, апусціўшы абяссіленыя крылы, цягнуліся аравай, значачы на пыльнай дарозе след тымі, якіх душа ўжо ў неба ўзнімалася. Сілы пакідалі іх з кожным крокам. А тут яшчэ якраз поўдзень, сонца прыпякае. Зышлі мухі з дарогі, выцягнулі апухлыя ногі, аж у суставах затрашчала, і давай адпачываць. Раздзяўленыя мордачкі так і хапаюць гарачае паветра.

Ці мала, ці доўга сядзеў так мушыны табар, аж глядзяць — цэлы пагон блох насустрач цягнецца. Змардаваныя, бакі паўпадалі, жывот да хрыбта прырос і толькі пот цурком цячэ.

Гэтак шлапаючы на мух наткнуліся і паваліліея побач іх. Слова па слове гутарка пайшла.

— Гэта вы, блохі? Ах, божачкі! Да чаго ж вы дарабіліся? Вы ж сядзець не можаце, а яшчэ ў падарожжа сабраліся, — закруцілі галовамі мухі.

— Міленькія вы нашыя, выхаду іншага не было. I ворагам сваім такога жыцця не жадаем. Шмат год пражылі мы ў вёсцы. Мука гэта адна, а не жыццё. Гляньце самі — прыдзе чалавек з поля ўжо і ноч над зямлёю павісне. Яшчэ на панадворку сёе-тое зробіць, дык яно ўжо і зусім позна. А потым змучаны, распранецца, або і не, бабахне ў ложак ды храпе. Пакуль мы павылазім са сваіх закавулкаў, пакуль дабярэмся да цела крыві сербануць — чалавек як па камандзе зрываецца. I канцы нашаму банкету. Галадай, брат-блыха, цэлы божы дзень, а ноччу зноў невядома ці пажывішся. А калі ўдасца, то што гэта за яда? Кроў спрацаваная, горкая, а цяпер яшчэ гэтых хімічных угнаенняў ды розных атрут навудумлялі. Ратунку ад іх ніякага няма. Параілі нам добрыя істоты, што быццам бы ў горадзе жыццё лёгкае. Там прынамсі людзі талковыя. Спаць любяць доўга, не надта спрацаваныя, бо ўсё па гадзінах. Чаго ж больш трэба? Забраўся пад пярыначку і ласуйся да позняй раніцы салодзенькай крывёю. Усё тут чысценькае, пахучае. Ах! — уздыхнулі блохі і аж слінка пакацілася ды вочы пад лоб пайшлі.

— А мы, даражэнькія, з горада, — забзыкалі мухі. — Не было нам там жыцця, ой не было. Усюдьг чысціня, парадак. Нават крошка нідзе не ўпадзе. Рассыплецца на стале цукар, дык яго раз-два і змятуць. Пакрышыцца булачка, дык пальчыкам вызбіраюць. А чай п'юць, дык як пачнуць лыжачкай аб шклянку валіць — нідзе і кропелькі гэтай салодкай вадкасці не застанецца. Якое яно гэта жыццё? Галадуха адна. Ідзем у вёску. Там нашаму брату рай. Усяго па самыя вушы, еш хоць ты лопні. Спяшаюцца людзі ў поле, дык і пакінуць усё на стале. А там чаго толькі душа захоча — і хлеб, і цукар, і суп. Наеўся, сядай і сядзі на падаконніку ды грэйся на сонцы. Во, дзе жыццё! — забзыкалі мухі і, падняўшыся, пацягнуліся ў вёску.

Блохі таксама часу не трацілі. Пайшлі гарадскога жыцпя паспрабаваць.

Гаўрылу Выпівачку ва ўсёй ваколіцы ведаюць. Нават у горадзе знаюць. I то не абы з кім знаёмы — з начальнікам міліцыі, кіраўніком рэстарана. Людзі на пасадах. I хто думаў, што чалавек з глухой вёскі да такой славы дойдзе. Легенды аб ім ствараць будуць. Але па чарзе.

— Я там хваліцца не люблю, — гаворыць Гаўрыла, — але што праўда, то праўда. Да ўсяго сваёю галавою дайшоў.

— Ну, але ўсё ж такі, як вы да гэтага дайшлі, не аб кожным жа так? Адзін жыццё пражыве і нават слаўцом ніхто не ўспомніць, а пра вас легенды ходзяць. Ну, скажам, вашае крэда?

— А навошта мне крэда? Век ніякай крэды тут не было. А глінні можа недзе кавалак і ёсць, калі баба на печ не вымазала.

— Ды не. Скажам, у што вы верыце, вашыя погляды?

— Верыў. Далібог верыў, а цяпер не! Два гады як не веру! У нашага каваля верыў. Думаў, што сапраўды ён майстар, але і гэтаму грошы ў лобе перакруцілі. Лопнула, значыць, трубка ў маім халадзільніку ад самагоннага апарата. А тут дваццаць літраў брагі стаіць і аж просіцца перагону. Я за апарат і да каваля. Да вечара быў гатовы. Разлажыў я агонь пад брагай і чакаю. Чую — бурліць ужо, а пара не ідзе. Што за чорт? Ды раптам — як не садане! Цэбрык трах — і разляцеўся. Толькі засвістала. О, яшчэ сляды маю. Морда як па воспе. А ён, гад, узяў ды наглуха зашвайсаваў. Ну, а погляды, як там кажаш, то яны ў мяне простыя — усё як у гадзінніку. Парадак. Найважнейшае парадак: нядзеля — дзень божы, панядзелак — як хто можа, аўторак — свята працы, серада – пабачым, чацвер — Божае Цела, пятніца — як захацелась, субота — адпачываецца і так цэлы тыдзень зматаецца. Усё ў свой час.