Уладзімір Гніламёдаў - Уліс з Прускі

Стараліся выехаць як раней, але прыехалі далёка не першыя. Многія з вяскоўцаў ужо корпаліся ў зямлі, нешта рабілі.

— А ты кажаш — рана ўсталі,— упікнуў сына Кірыла.

Надзелы размеркаваны ў такім прыкладна парадку, як стаялі ў вёсцы хаты. Зямля ля гасцінца належала ўрадніку — тут жа стаяла яго хата. Далей ішлі сялянскія надзелы. Крайні загон — Захара Відэркі. Яго сямейнікі на чале з Прузынай мітусліва церабілі разоры. Сам Захар, цыбаты, як бусел, няспешліва соўгаўся па полі, да нечага прыглядаўся, спыняўся, пра штосьці, відаць, думаў. Зрэшты, цяжка сказаць, пра што можа думаць чалавек, які выйшаў у поле.

— З'явіўся і ён, — падзівілася Марыля.

Захара ў полі рэдка калі і ўбачыш, звычайна жонка адна ўпраўляецца, радня памагае. Муж пастаянна на рацэ. Жыў ён бедна. Нездарма ў Прусцы кажуць: хто палюе і рыбачыць — той хлеба не бачыць. «Замысь таго, каб у поле ехаць, ён на раку пайшоў!» — скардзілася суседзям Прузына. Рыбацтва было ў Захара ў крыві, разам з сынам Оргіем — падлеткам яшчэ — ён цэлыя дні праводзіў на рацэ. Прузыне даводзілася часам насіць ім туды снеданне. Самі, праўда, рыбу не спажывалі, а прадавалі пану Падгурскаму, ці браў прускаўскі карчмар Мордка. Сабе пакідалі часам толькі дробязь. Адначасова Захар лічыўся і царкоўным вартаўніком — жыў непадалёку ад царквы.

— Якая цяпер рыба! — парушыў маўчанне Кірыла. — Восень…

— Э не! — запярэчыў яму Міхаль. — Цяпер шчупак якраз і бярэцца.

Каля Захара, у суседстве, поле Фёдара Тупчыка і яго брата Міхаля. Там яшчэ нікога не было, і не ўяўлялася, дзе тыя гаспадары, што яны робяць.

Далей ішлі Каленікі — трое братоў. Па ўсім відаць, цеснавата было траім на бацькоўскім надзеле. Палоскі — вузкія. Сёлета ў іх тут не бульба, а жыта, якое даўно пакасілі і звезлі з поля. Ржышча пабялела і нават паспела пазелянець ад травы, што дружна кінулася ў рост, нягледзячы на восень. Адзін з братоў, Васіль, казалі, збіраўся ў Амерыку, шыфс-карту і пашпарт ужо вырабіў і брата свайго Рамана цягнуў.

— Рызыкант! — услых падумаў Міхаль.

— За свет людзі едуць, — як бы пачуўшы думкі Міхаля, сказала Марыля.

Праехалі поле Галёнкаў. Таксама браты — Масей і Філафей. Хаты іх у вёсцы адна насупраць другой. Філафей ужо на полі, арэ, сагнуўшыся над плугам. Жонка ззаду, стоячы на каленях, капаецца ў баразне.

Побач з надзелам Кужалёў — зямля Яся Латушкі. Сусед. Яго яшчэ няма. Можа, таму, што бульбу паспеў ужо выбраць, поле ў яго падрыхтавана для азіміны. Воз калыхнула на глыбокай калдобіне.

— Ніяк не засыпле! — незадаволена прамовіў Кірыла.

Паміж Ясем і Кужалямі даўнія нелады, несумяшчальнасць нейкая. Ужо ніхто і не памятае, адкуль гэта пайшло.

Насупраць сваёй палоскі Міхаль спыніўся. Усе, хто ехаў, пачалі злазіць з воза. У небе доўгім клінам плылі жураўлі.

Лявонка праводзіў іх вачыма:

— Адлятаюць…

— Не, рана. Гэта яны маладых прывучваюць да палёту. Дарога ім няблізкая.

Міхаль маўчаў, адчуваючы нейкі ўнутраны неспакой. Ад межаў струменіўся тонкі водар палыну. Туман спадаў. З-за хмар выбліснула сонца. З другога боку з Кужалямі суседнічаў Назар Хомка — бесславесны чалавек, як называў яго настаўнік Фама Фаміч. Ён нашмат маладзейшы за Міхаля. Сёлета Назар позна садзіў, таму, відаць, і выбіраць не спяшаўся. Лявонка добра ведаў яго жонку — крыклівую Хомчыху. Хомчыха рана выганяла мужа ў поле, але там пакуль што нікога не было.

Зямля ўся ў шнурах. Вузкія палоскі змяняліся больш шырокімі, разложыстымі, як у Гаўрылы Шведа, чыё поле адразу за Хомкавым. Бульбу яму выворваў зяць-прымак. Зямлі ў Гаўрылы больш, чым у каго, — два ўчасткі, бацькаўскае і жончына. Праўда, і сям'я ў яго вялікая: жонка, дачка з зяцем ды яшчэ два сыны. Гаўрыла, невысокі ростам, ужо стараваты, але ўвішны, хадзіў за зяцем ззаду, назіркам, сачыў за яго выворваннем. Не забываў правяраць, як працуюць жонка і дачка. Калі заўважаў які недахоп — ушчуваў, гугнявіў сабе пад нос. Уздоўж поля ў яго ўжо стаялі мяшкі з бульбай. Сыны Гаўрылы Фэдар і Міхаль адвозілі іх дадому, ссыпалі ў склеп. Гаўрыла славіўся сваёй скупасцю: казалі, што апраўляцца бег толькі на свой загон, нават калі знаходзіўся дзе далёка ад яго, нашто каму рабіць ласку — чужое поле ўгнойваць.

Суседзі іх — Шпунты і Чапёркі — на поле пакуль што не з'явіліся. Гэтыя не прывыклі рана ўставаць і бегчы на працу не спяшаліся.

Не было пакуль што і Пракопа Пахолка — вясковага каваля. Зямлі, праўда, у яго мала, жыве Пракоп у асноўным з кавальскай справы, якая так-сяк корміць сям'ю.