Әхсән Баянов - Сайланма әсәрләр / Избранные произведения (на татарском языке)

Юл буе нәрсә уйлаганын сорасаң, үзе дә әйтә алмас иде. Мие дә, күңеле дә, дугадагы ялгыз кыңгырау да бер генә мәгънә белән чыңладылар: «Көлемсәр, Көлемсәр, Көлемсәр…»

Яшьлектә Фәрхетдин кызны урлап кына – җәяүләп кенә алып кайтты. Ә хәзер, яшьлек кимчелеген төзәтеп, кыңгырау чыңлата-чыңлата, хатынны барча авылларга күрсәтеп алып кайтырга Ходай үзе куша! Һәм хатын моңа лаек! Артыгы белән! Күп кызлардан әле дә гүзәл, әле дә сөйкемле бит ул!

Хатыны һәм балалары вакытлыча торган ят өйгә килеп терәлгәч, нәрсәнедер уйлап җиткермәгәнен тойды, ләкин тәгаен нәрсә икәнлеген күз алдына китерә алмыйча, беравык капкага сөялеп торды. Ярый әле ишегалдыннан кызлары күреп, аның янына килергә батырчылык иттеләр. Капканы ачкач, хәтта бу якка чыктылар, әтиләре кочаклагач, бик тыныч кына басып тордылар.

– Йә, кайтабызмы?

Кече кызы күзләрен челт-челт йомгаласа, олысы беркөндәгедән дә кыюрак итеп әйтте:

– Әни кайтса кайтабыз.

– Әниегез дә кайта, Алла боерса, кайта. Килегез әле, утырыгыз әле шушы тарантаска. Әниегез белән без хәзер чыгып җитәрбез.

Ата кеше шул сүзләр белән балаларын тарантаска күтәреп утыртты да тиз генә өйгә кереп китте.

Көлемсәр, гадәттәгечә, казан тирәсендә булаша иде булса кирәк. Фәрхетдин ничаклы гына ярсып керсә дә, беркөнге кебек үк, сабый шикелле, бусага буенда катып калды. Монда инде вакыт дигән нәрсә үзенең көчен җуйды. Нәкъ сабый сыман елап та җибәрер шикелле иде ир кеше. Кыяфәтенә, торышына карап, кызгануның ахыр чигенә җиткән хатыны, ниһаять, үзе сүз башларга тиеш тапты:

– Тагын киләсе иттеңмени, Фәрхетдин?

– Балалар тарантаста инде, сине көтәләр…

– Җүләрләнмә, Фәрхетдин! – Ялварулы бу сүзләрдән шулай ук ниндидер якынлык ишетелә иде.

Шул хис Фәрхетдингә җан кертте һәм Көлемсәрне урлаган чагы ап-ачык булып хәтеренә килде дә, шул чактагы кебек үк, әллә нинди сусаулы бер сөенеч белән елмаеп куйды. Әйе, вакытны тәмам бутады Фәрхетдин: аның алдында – гүзәл кыз Көлемсәр, ә ул – яшь чибәр егет, кызны урларга түгел, бу юлы законлы рәвештә алырга килгән, ул законлы мәхәббәткә, законлы бәхеткә хаклы! Хаклы кеше хакын белеп ялвара:

– Сине урлап киткән төшләрне күрсәм, йөрәк жу итә… Һәр җирдә – син, күзләрең, тавышың… Үтермә, Көлемсәр, кайт. Җирсегән ат шикелле егылып үләм мин, әгәр кайтмасаң. – Һәм тагы башы авыраеп түбән иелде.

Бу сүзләрне ишеткәч, Көлемсәр мич янындагы эскәмиягә утырды да тын калды. Аның ни кичергәнен хәзер Фәрхетдин бик яхшы тоя, ләкин… нинди карарга киләчәген белмичә газаплана. Нәрсә әйтер, нәрсә? Ниһаять, бер сүз әйтергә тиештер бит инде? Күпме утырырга мөмкин?

– Үтермә, Көлемсәр!..

Ә Көлемсәр иренә шашкандай карап торды-торды да алъяпкычы белән битен каплады. Битен каплады да үксергә тотынды:

– Син үзең, үзең мине үтерергә килгәнсең!..

– Көлемсәр, җаным, бәгърем, үлмик, икебез дә үлмик. Әйдә, кайт өеңә, өең көтә, авылың, болының, кырларың, юлларың… яшьлегең… – Егет чакта әйтә алмаганны олыгайгач җан әчесе менә шулай кычкырырга мәҗбүр итте. Күңелендә җыелып сакланган сүзләре, аңа буйсынмыйча, теленнән ычкындылар.

Сүзләренә үзе дә иярергә теләгәндәй, бер секундта сикереп торды да хатынының иңеннән кочаклап, аны юатырга, күз яшьләрен сөртергә кереште. Һәм шулвакыт, капка төбеннән кычкырып, аңа кызлары ярдәмгә килде:

– На, бахбай, на!

– Әйдә, киттек үзебезнең өебезгә!

– На-а!

Кыңгырау чыңы – яшьлектәге кебек, нәкъ яшьлектә утырып кайтырга тиеш булган пар атлар кебек… Ямь-яшел болыннар, ябышып чыккан чакта кереп бикләнгән өр-яңа өйдә беренче үбешү…

Ай, чит кеше өе булып чыкты шул аларның тормышлары кушылган урын. Әллә шуның өчен хәерсез булып чыкты микән аларның язмышлары?

– Киен, Көлемсәр, тизрәк.

– Мирсәеттән качыпмы? – Мәгънәсен аңладымы-юкмы, ләкин ишетте Фәрхетдин бу сүзләрне.

Әйе, бу аның җиңүе иде, җиңүе һәм бәладән котылуы, бәхетсезлектән әйбәт көннәргә юл табуы иде – аңа хәзер бер генә нәрсә – җан олылыгы гына кирәк, хатынының бөтен ялгышларын гафу итәргә, чын күңелдән гафу итәргә генә кирәк, һәм, күз тимәсен, Фәрхетдин шул хурлыкка, шул чынлыкка әзер бугай… Шундый чын миһербан белән әйтелгән беренче сүзе шулдыр:

– Мирсәеттән качып? Алайса, көтик.

Бүтән сүзләр артык иде. Ничектер бугазны буып торган элмәк өзелде… ләкин эшнең ни белән бетәсен икесе дә ачык белми әле. Төрлесен көтәргә мөмкин… Соңгы сүзне әйтерсең Мирсәет алып кайтырга тиеш. Ярый әле вакыт дигән нәрсә оста табиб – яраларны сыйпап уза тора, югыйсә бу ир белән хатын тәмуг дигәннән дә мең мәртәбә каһәрлерәк шушы хәлдән ничек чыгарлар иде икән? Ә менә вакыт коткарды – Мирсәетне, ниһаять, кайтарды. Мирсәет, билгеле инде, кергәндә үк хәлне аңлаган һәм йөзе үзгәргән иде. Ләкин ул Фәрхетдин дә, Көлемсәр дә көткәнгә караганда юашрак кыланды. Әйтерсең сүз өчен генә әйтүе: