Александр Осипенко - Паплавы

— На пабыўку, сяржант? — запытаў адзін з іх.

— Назусім.

— Нашага палку прыбавілася.

— А што тут у вас?

— Вяселле. Спяшайся, а то пап’юць усё.

Хлопцы пайшлі, а ў Макара ёкнула ў грудзях. Усміхнуўся: пуджаная варона куста баіцца.

Ля клуба на пляцоўцы поўна народу. Два ліхтары адганяюць ноч за прысады. У паўзмроку віхрам носяцца пары — танцуюць польку.

Макар падыходзіць усё бліжэй. Трапляе на асветленую паласу, і тады нехта вылузваецца з натоўпу, кідаецца да яго, абдымае.

— Макар... Цімафеевіч... Глядзіце, хто прыехаў!

Макар пазнае Дзяжэвіча. Брыгадзір ледзьве стаіць на нагах.

— Малайчына, у самы разгар трапіў. Гарэлкі во! — рабром далоні ён праводзіць па шыі. — Хадзем вып’ем, і шабаш дзела!..

Макару робіцца няёмка, Ён выслабаняецца з учэпістых рук брыгадзіра, той, страціўшы апору, пераступае з нагі на нагу і зноў хапаецца за Макара.

— Дзядзька Раман, што вы, сорамна неяк мне...

— Сорам не дым. А ты плюнь. Што такое сорам? Цьфу — вось што. Ды потым я тут гаспадар.

П’яная балбатня Дзяжэвіча супакоіла Макара.

— Дачку аддаяцё? — пытаецца ён.

— Больш чым дачку, — мармыча Дзяжэвіч. — Хадзем, брат, і шабаш дзела.

Дзяжэвіч сілком цягне Макара. Абодва ўразаюцца ў натоўп, з цяжкасцю пракладваючы сабе дарогу.

— Глядзі, Макар!

— Які Макар?

— Башукевіч!

— Ну?!

Макар азіраецца, але Дзяжэвіч зноў цягне яго.

— На нагу наступіў, чорт!— крычыць нехта і моцна грукае ў брыгадзіравы плечы кулаком.

Ад такога кухталя Дзяжэвіч ляціць потырч, Макар спрабуе яго ўтрымаць, і яны абодва вылятаюць на круг, у самы вір полькі. Першая пара імкліва пралятае міма, абдаўшы Макара вецярком, затое другая з разгону збівае Дзяжэвіча з ног, і ён ляціць на натоўп, што абступіў ігрышча. Макар не паспявае яго нават утрымаць. Пара спыняецца. Макар бачыць белы вэлюм, вянок з кветак, задзёрты кірпаты нос і быстрыя палахлівыя вочы. Ен спрабуе злавіць іх позірк, а яны хаваюцца ў цемнаце веек. Нешта гарачае і п’янае б’е Макару ў галаву. Вочы ўжо нічога не бачаць, апрача вэлюма і вянка з кветак. I здаецца, што ўсё сціхла, хоць недзе далёка бязладна мітусяцца, скачуць пары.

— Сітуацыя! — чуе Макар за сабой голас, які і выводзіць яго з утрапення.

Ён паварочваецца, натоўп расступаецца перад ім. Да Макара далятаюць словы:

— Пабялеў аж...

— Трэба ж было якраз патрапіць.

— А во... Ці ён дзеўкі не знойдзе?!.

— Як ні кажы, а з носам.

Макар спорна адмервае крокі. Яму хочацца ўцячы далей ад гэтага месца, ад назойлівых гукаў гармоніка і скрыпкі.

«Значыць, праўду казала маці. А я, дурань... Ну, пачакай жа... Цяпер ні адной не паверу. Усе роўныя... За пісьмамі хадзіў у горад. Ліха з ёй... Падумаеш, будзе лепшая...»

А перад вачыма ўсё яшчэ стаяла тая Ева, якую выпеставаў у думках: задзірлівая, кірпаносая, з ямачкамі на шчоках.

У хаце не было святла. Макар узышоў на ганак, спыніўся, перавёў дыханне.

«Чорт з ёй, круцелькай!» — услых вылаяўся ён і пастукаў у дзверы.

3 хаты ў сенцы рыпнулі дзверы. Босыя ступакі прашлёпалі па падлозе, заціхлі.

— Хто там? — запытаўся з сянец мужчынскі голас.

У Макара перасохла ў горле. Ці не трапіў ён з гарачкі ў чужую хату. Азірнуўся. Як апёкшыся, адскочыў, паставіў чамадан. Не, гэта была хата. яго маці. Зайшоў.

Мужчына чыркнуў запалкай. Скупаватае святло разагнала цемрач.

— Дык гэта ж Макар! — сказала маці. У яе голасе Макаіру пачулася трывога. Маці ўхапіла плацце, пачала адзяваць яго праз галаву.

Мужчына запаліў лямпу. Цяпер Макар добра разглядзеў яго. Так, гэта быў ненавісны Пацей, закружскі цаштавік Дземідзенка.

Даўно, неяк адразу пасля вайны, яшчэ пры жыцці бацькі, падслухаў Макар размову Даміры з маці.

— Хвастом круціш...— злосна пазіраючы на маці, гаварыў Даміра.

— А табе што? Ну, мілы ён мне.

— Каб з кім, ато з Пацеем,— Даміра вылаяўся, плюнуў.

— У цябе парады не папрашу...

3 таго часу засела ў Макаравай галаве, як стрэмка, нянавісць да Пацея. Доўга не мог ён глядзець у вочы і маці. Сачыў за ёй усюды пільнымі юначымі вачыма. Потым, калі памёр бацька, падазронасць хлопца падвоілася. I вось не ўпільнаваў...

Дземідзенка адзеўся, павязаў гальштук. Маці мітусілася ля печы.

— Нечакана ты.

— А мы вось тут па-старыкоўску жывём,— Дземідзенка сеў ца канапу, дрыжачай рукой падкруціў рыжыя вусы. Макар паглядзеў на яго з несхаванай нянавісцю і агідай. Маці распальвала трэскі на прыпечку. Усё выпадала ў яе з рук, яна з боязню паглядала на сына і войчыма. У яе вачах была з'бянтэжанасць і нейкая пакорлівая дагодлівасць.