Владимир Федосеенко - Пасля смерчу

Зрэдку ў небе загудзе самалёт, разрэжа цёмную глыбіню прамень пражэктара.

Раптам за некалькі крокаў ад іх з двара выскачыў вялізны шэры кот і, нібы заяц, доўгімі скачкамі пабег цераз вуліцу. Надзя насцярожылася, неўзаметку паглядзела на Рамана. А ён у гэты час гаварыў ёй пра тое, што яму няма дзе жыць і ён збіраецца ісці на фронт. «Нешта ўсё супраць нашых сустрэч», - падумала Надзя. Відаць, праўду яе бацька гаварыў, што дзяўчаты цяпер павінны быць вельмі асцярожныя. Выходзіць замуж у час вайны вельмі рызыкоўна. Ён ваяваў і ў імперыялістычную і ў грамадзянскую, наглядзеўся ўсяго. Бывала, як спыняцца дзе-небудзь у населеным пункце, дык і глядзі, што пайшлі хлопцы ўгаворваць дзяўчат выйсці замуж. Многа выпадкаў было, што і жаніліся. А потым здымаецца часць, прыйдзеш на станцыю - дык, Божа мой, што там робіцца. Галосяць маладыя жанчыны: «На каго ж ты мяне пакідаеш, Іваначка, вазьмі і мяне з сабой...» А што ён можа зрабіць? Хлясцікі ў шынялях паабрываюць, у вагоны лезуць. А іншы нежанаты і прыпяе яшчэ ім: «Наши жены - пушки заряжёны, вот кто наши жены...» У другой вёсцы Іваначка тое самае паўтарае. І думай, як хочаш, можа, ён трапіў на перадавую і яго ўжо няма. Бацька расказваў адзін надзвычай цікавы выпадак, як да іх у часць прыбегла аднойчы жанчына і пытала, ці не ведае хто афіцэра такога з вусікамі, гарбаносага, чорнага. Яна чакае ад яго дзіця. А ў яе пытаюць, як яго прозвішча. «Нейкае мудронае, не запамятала», - адказала тая. Тады Надзя з сястрою смяяліся. А цяпер яна бачыць, як пакутуе Вера і як чакае пісьма з фронту ад свайго маёра. Надзя спачатку думала, што яна больш шчаслівая, бо ёй спадабаўся хлопец, які ўжо адваяваўся і імкнецца да радаснага будучага разам з ёй. А цяпер яна слухала Рамана і пачынала шкадаваць, што пакахала яго. Але што зробіш? Як складзецца іх лёс, так няхай і будзе, бо іншага каго пакахаць цяпер яна не зможа. Так гаворыць і Вера пра свайго хлопца.

Раман ішоў і паслухмяна прытрымліваўся таго напрамку, куды скіроўвала Надзя. Неўзабаве яны апынуліся паблізу чыгункі. Надзя спынілася.

- Вось тут мы жылі, - паказала яна рукой на заснежаны сад. - О, калі б застаўся цэлы наш дом. Мы нават кватарантаў трымалі.

- Цяпер бы ўзяла мяне на кватэру?

- Я якраз пра гэта падумала. Табе не трэба было б і на фронт ісці.

- Хведара жанчына ўзяла да сябе на кватэру, і многія нашы хлопцы ўладкаваліся не кепска, - сказаў Раман.

- Я не зайздрошчу Хведару. Так уладкоўвацца, як ён, - гэта абясцэньваць сябе, страчваць сваю хлапечую годнасць. Я разумею, калі ўжо няма іншага выйсця і ў цябе няма надзеі на каханне, тады можна жыць і так. Ты сказаў, што не можаш жыць у сваёй кватэры, інакш кажучы, у тых абставінах, толькі праз мяне?

- Я не думаў пра тое, што б я рабіў, калі б не сустрэў цябе. Толькі адно скажу, што жаніцца - я не жаніўся б з Розай, але ж мог бы і на фронт не пайсці.

Надзя стаяла супраць Рамана, уважліва глядзела на яго і слухала, як настаўніка.

- Табе холадна? - спытаў ён і падняў цыгейкавы каўнер яе паліто, затым моцна прытуліў Надзю да сябе і пацалаваў у губы. Надзя адхіляла галаву, а Раман цалаваў, цалаваў яе шчокі, шыю. Твар яе стаў цёплы-цёплы.

- Не трэба, пусці, - глыбока ўдыхнула яна паветра.

- Добра, пойдзем, - сказаў Раман.

Было чуваць, як крануўся са станцыі цягнік і, цяжка сапучы, набіраў хуткасць. Ён ішоў у бок фронту.

- Няўжо ты пойдзеш на фронт? Там жа могуць забіць.

- Могуць. Але каб усе так думалі, дык хто б ваяваў?

- Ты ж ужо і паранены быў, цяпер толькі такім спакойна і жыць.

- Што гэта за жыццё, Надзенька?

- А Горкі гаварыў, што жыццё і ў акрываўленых сарочках добрае.

- Я не чуў такога. Правільна ён сказаў, але ж асабіста мне было лепш у акрываўленай сарочцы ў шпіталі, чым на сваёй кватэры.

- А можа - чым са мной?

- Не, міленькая, ты не тузай маю душу. Мне ад тваіх слоў больш балюча, чым ад ран.

- Калі мы з табой пазнаёміліся, дык я думала, што я самая шчаслівая. А цяпер што атрымліваецца? Хутка вясна... - задуменна гаварыла Надзя.

- Будзеш мяне чакаць.

- Я не хачу так.

- Пазнаёмішся тады з другім, - з'едліва ўсміхнуўся Раман.

- А ты ж гаворыш, што з-за гэтага знаёмства з другой уцякаеш на фронт.

- Я іду на фронт для таго, каб сапраўдную вясну наблізіць. О, калі будзе перамога, тады будзе і вясна.

Надзя сціснула Раманаву руку. Ён хуценька нахіліўся і пацалаваў яе.

- Хлопцам верыць нельга, - сказаў Раман.

- То хлопцам, а гэта табе.

- Добра, што так атрымалася. Вера думае, што такога больш няма, як яе маёр, а той думае, што такой больш няма, як твая сястра. А я думаю, і гэта сапраўды так, што такой больш на свеце няма, як ты.