– На якой мове "размоўнае ад афіцыйнага"?
– На беларускай. Я з поўначы Беларусі.
– Севярын Варфаламей, – без усякага выразу абкатваў новую інфармацыю чалавечак. – Севярын Будрыс. На беларускай. З поўначы. Беларус. Размоўнае ад афіцыйнага...
– Што гэта вы, як кібер, працуеце? – з усмешкай спытаў Севярын.
– А вы што, мелі з імі справу?
– Даводзілася.
– Разгубіўся проста... А набілі б, сволачы. Га?
– Набілі б, – сказаў Будрыс.
– I я кажу, – пасур'ёзнеў Паўлаў. – Будрыс. З поўначы. Беларус... А я вось не ведаю, хто я. Тут табе і хахлы, і латышка, і ўсякага жыта па лапаце. – I ўжо зусім нечакана дадаў: – Мой прадзед быў жандарскі палкоўнік.
"Пачынаецца, – падумаў Севярын. – Плакалі мае грошыкі..."
Як большасць безабаронных слабавольных людзей, ён адразу ж прымірыўся з гэтым.
"Ну і добра. Не хапае, ці што? Прынамсі, мяркуючы па першых авансах, брахня будзе цікавая. Вып'ю. Сядзець буду позна. Можа ад віна і стомы хоць гэтая ноч пройдзе спакойна..."
Выпілі. Паўлаў частаваў.
– Кальмар. Вы ў нас тут навічок, то вам, пакуль тое, экзотыку давай.
Кальмар нагадваў смачную гуму, нарэзаную, як лапша. Паўлаў зноў выпіў і раптам без усякага выразу ў сініх вачах паўтарыў, нібы сам здзіўляючыся гэтай акалічнасці.
– Жандарскі палкоўнік... Але ён быў харошы жандарскі палкоўнік... Добры жандарскі палкоўнік. Ён быў... – I выпаліў, нібы са стромы ўніз галавою кінуўся, нібы ведаў, што ўсё адно ніхто не паверыць: – Ён быў... закаханы ў Веру Фігнер.
"Час ад часу не лягчэй! Пахне трэцяй бутэлькай..."
– Праўда. Добры жандарскі палкоўнік. Спачуваў нарадавольцам. Быў закаханы ў Веру Фігнер. Памагаў рэвалюцыянерам. А я вось – экс-чэмпіён. I зноў буду. Я ім так не дамся. У мяне – прадзедаў гарт...
I ён са значэннем узняў палец.
Нешта напаўзабытае, цень нейкага невыразнага ўспаміну, прамільгнула ў Будрысавай галаве. I сапраўды, недзе ён чытаў, чуў пра жандарскага палкоўніка, які... Урэшце, ці ён адзін? Многа было такіх. А таго, здаецца, саслалі.
– Прабачце, яшчэ раз прозвішча?..
– Паўлаў.
"I сапраўды, здаецца, так. Што ж, калі гэта і хлусня – дык хоць не сумная... Тым цікавей будзе слухаць..."
– А дзед мой купіў сабе рабыню-яванку. Тут у той час было цяжка з жанчынамі. А ў Сімеонаўскі Коўш прыходзілі паруснікі, джонкі, проста чаўны. Ён і купіў. Разам з вязкай бананаў і ракавінай-трыдакнай. Дагэтуль яны ў нас. То бок, бананы, вядома, яшчэ тады з'елі...
– Хіба праваслаўным дазвалялася пасля рэформы мець рабоў?
– Ды вы не зразумелі... Ну, кітайцам можна было.
– Хіба дзед – кітаец?
– З вамі гаварыць немагчыма. Які кітаец? Хто сказаў, што кітаец? Падобен я на кітайца? Вось каб да кітайца ў рабыні не трапіць, яна і згадзілася, каб дзед яе купіў. Пане ты божа мой, хіба не ясна?! Ён перагаварыў з ёю, яна згадзілася, ён яе купіў. Стала яна, тым самым, свабодная. Тут яе адразу ў царкву. Тут папу хабар. Тут яе адразу з купелі – на што рускім жанчынам мінімум шаснаццаць год патрабавалася – ды вакол аналою. Ды гулянка, ды... Словам, гэта мая бабка... А вы вось лепей, размоўны ад афіцыйнага сябра Будрыс, скабляначкі з трапангаў... Ды пад яе...
Скаблянка сапраўды была дзівосная. Мяккае, смачнае мяса, у чымсьці падобнае да грыбоў, плавала ў карычневай падліве і таяла ў роце.
Паўлаў кудысьці адышоў, і Севярын, грэшным чынам, падумаў, што ён знікне. I награшыў на чалавека. Жандарскага палкоўніка праўнук і ўнук рабыні з Явы прыйшоў і прыцягнуў з сабою, "па асобым заказе", бутэльку японскага сакe, рысавай гарэлкі.
– Падагрэтую піць будзем. Бачыце? Паспрабуйце дастаць. А раней у Каўшы не толькі бабку, але і гэта – колькі хочаш купляй. Страціў каларыт горад... Не той стаў горад. Ну і дзякуй богу, што не той...
Урэшце ўсё было выпіта і з'едзена, і нават бясконцыя байкі сабутэльніка сталі вычэрпвацца. Будрыс палез у кішэнь і спыніў афіцыянтку.
– Заплачана, – суха і нібы стомлена сказаў Паўлаў.
– Як?
– Заплачана. Праўда, Верачка?
– Як заўсёды.
Будрысу стала пякельна сорамна. Што думаў! Ён цяпер ясна бачыў самоту гэтага чалавека і – ад самоты – утрапёную прагу субяседніка.
– Як хочаце, – сказаў Будрыс. – Я гэтага дазволіць не магу.
– А вы дазвольце. – Паўлаў уважліва, быццам усё разумеючы, назіраў, як чырванее субяседнік.
– Ну, тады яшчэ, – сказаў Будрыс. – Яшчэ.
Ён здатны быў зараз выпiць з гэтым чалавекам мора, абы тое мора змыла яго пякучы сорам.
Заказ узялі.
– А добра гэта, калі ёсць грошы, – наіўна і хітравата сказаў Паўлаў. – Во каб гэта ў мяне іх не было... Або ў вас... Я не сеў бы... Вы пайшлі б. I не было б дваіх харошых людзей. А быў бы абаронца біча, пыхаты "еўрапеец"... I біч...
Читать дальше