Анатолий Емельянов - Çавал сарăлсан

Хӗреснашшӗне ытла ватах та темелле мар. Вӑл вӑрҫӑчченех сухалне ӳстерсе янӑ та, халь те сухалпах. Ялта ӑна хӑйӗнчен ҫамрӑк ҫынсен ачисем те тахҫанах мучи, теҫҫӗ. Вӑл ӗлӗкех селӗпчӗ, халӗ малти шӑлӗсем ӳкнӗ те тата вӑйлӑрах палӑрать.

— Тахшанах таврӑнмалла. Хушашӑр кил вӑл, йӗвеншӗр кӗшре пекех. Ахаль те ашӑрхарӑм. Кам пӗлет: кукӑр алӑллишем тупӑнӗш те, пӗр-пӗр япалана йӑтша кайшан Микулай Андрейчӑ айӑплӑ.

— Унашкал калас ҫук. Тавтапуҫ сана кил-ҫурт пӑхса пурӑннӑшӑн, — ҫурӑмӗнчен лӑпкарӗ Павел хӗреснашшӗне.

— Макарычшӑн мар-и, мучи? — кулчӗ тимӗрҫӗ Петӗр.

— Сан ятран, хӗреснатте, шампанскинех уҫма лекет.

— Мана ахалли те пырать, — тавӑрчӗ мучи.

— Ларӑр, вырнаҫӑр, Ыттисем ӑҫта?

— Ыттисем? — тӗлӗнчӗ Санькӑ. — Пӗрле вӗреннисенчен ялта эпир ҫеҫ. Ыттисем йӑлтах аякра. Борис — врач, Иосиф — лесничий, Леонид — инженер. Хӗрӗсем качча кайса пӗтрӗҫ. Ялта эпир ҫеҫ.

— Эпир ҫын мар-им? — ҫиҫрӗ Володя. — Эпир ҫӗре юратаканнисем.

Шампански пӑкки хаплатса тухрӗ.

— Тӗл пулнӑ ятпа эппин. Малалла пӗрле пурнассишӗн, малалла пӗрле ӗҫлессишен, — кӑпӑклӑ стакана ҫӗклерӗ Павел.

— Шӗтелӗ тулли кӗрекеллӗ, хуши тараватлӑ пултӑр, — тӑчӗ хӗреснашшӗ. — Ашу шурчӗ вырӑнне кермен шӗклентӗр, уйӑх пек шар кин пултӑр.

Володя ыр сунакан мучирен кулмасӑр чӑтаймарӗ.

— Пӗр ҫиччӗрен кая мар ача-пӑча. Хӗреснашшӗ каччӑ йӗпленине чӑн вырӑннех хучӗ пулас, эрехне чи малтан ӗҫсе сухалне шӑлчӗ:

— Ай, шампань! Вӗреннӗ шын мӗн лайӑхне пӗлет. Эш пур, Шанька, бригадира кӗнӗренпе аншарли хышшӑн чупа пушларӑн. Конюшнине пымашшеренех шанран шунӑк хуран-шӑрши кӗрет. Ак шакна ӗшмелле. Шӑрши те щук, чӗрене те кашмаш, ашу-аннӳ те чухӑн мар.

— Хӗрне панӑ чух ӗҫӗн, — тӗксе илчӗ Володя. Павелпа юнашар ларакан Санька хӗрелчӗ, тытнӑ вилкине те каялла хучӗ:

— Чӗлхӳне пӑрӑҫ сӗртӗн-им? Ҫулталӑкра пӗрре пулнӑ та, икӗ ҫул асӑнать.

— Кирлӗ. Эп хӑть партийцӑ мар, анчах ман шукмак партипе пӗрле. Шана Вашли Иванович пӗлет-и? Шук. Эпир унпа кумаллӑ теме юрать. Вӑл мана эшир, тет, эп ӑна — эш. Кумшумульцӑ пулшан эш, шан шул партипе пулмалла. Ӗшрӗн-тӗк — килтен ан тух, партире тӑман колхозшникшем ан курччӑр.

Павел кулса ячӗ. Хӗреснашшӗ ҫав-ҫавах иккен: ҫынран тӑрӑхлама юратать, ӑс парать.

Ҫуттине пуҫларӗҫ. Санькан кӑрчама та пӗрер курка ҫаврӑнчӗ. Эрех юнсене саланса чӗлхесене салтса ячӗ.

Микулай мучи, чӑвашсен йӑлипе, хӑнана кайиччен ҫисе каҫнӑ пулас, сахал ҫырткаларӗ. Кӗҫех вӑл сӗтел хушшинчен тухса пӑхӑрпа туртнӑ йывӑҫ чӗлӗмне пирус ватса тултарчӗ. Вӑл каччӑсем те хӑй патне пырасса кӗтрӗ, лешсем унсӑрах сӑмах ҫӑмхи ҫине пусрӗҫ. Хӗрелсе кӑйнӑ Санька вилкине алран ямасӑр калаҫать:

— Сана Германие, мана Ленинград облаҫне илсе кайрӗҫ. Зенитчик пултӑм. Ракетлӑ чаҫе лекесшӗнччӗ, ҫук, пулмарӗ. Килтӗм те ҫартан, вӑрманпромхоза. Ҫул ҫинче диспетчерта ҫулталӑк ӗҫлерӗм. Машинӑсене вӑрмана кӗме путевкӑ ҫырса паратӑн та, вӑт сан петӗм философи. Кӗсьене укҫа шӑнкӑртах кӗрсе выртать. Киле ҫӳреме инҫе мар, икӗ ҫухрӑм ҫурӑ. Уҫӑлмалӑх ҫеҫ.

— Тата ма пӑрахрӑн? — чӑтаймасть Петӗр.

— М-ма тесе ват сурӑх калать. Сӑлтавне эс пӗлмесен те, Павел пӗлет. Эп ӑна ҫырупа пӗлтернӗ.

— Тем, ас тумастӑп.

— Пулӗ. Тен, пӗлтерме те маннӑ пуль? Яланах ҫыру ҫырасси ҫулталӑк урпа пӑтти ҫинӗ пекех йӑлӑхтарать. Пӑрахма хам ӑс-тӑнпах ӗҫлеме пӑрахрӑм. Вӑн, тетӗп, Павел малти ӗретре, ҫӗнӗ ҫӗрте чапа тухрӗ. Пирӗн председатель те тахҫан суту-илӳ ӗҫепе аппаланнӑ, кунпа халь виҫҫӗмӗш колхоза ҫӗклет. Эп вӗсенчен мӗнрен кая? Путевкӑна ӑна айван хӗрача та ҫырса ларать. Пӑрахрӑм та килтӗм. Вӑт ман философи.

— Эп колхозран ниҫта та кайман та, ҫапах пурӑнатӑп, — хушса хучӗ Петӗр.

Петӗр ҫиелтен хӑйпашка пек курӑнать, пичӗ хытанка. Анчах хул пуҫҫийӗ сарлака, брюки ӑшне чикнӗ кӑвак клеткӑллӑ кӗпи витӗр кӑкӑрӗсем, тулли хул мускулӗсем уҫҫӑнах палӑраҫҫӗ. Чӑмӑрӗ пӑт пуканӗ пысӑкӑшех. Аллин ӳтне кӑмрӑк тусанӗ кӗрсе тулнӑ. Ҫусан та каймасть. Тимӗрҫӗ лаҫҫинче мӗн вун ултӑ ҫултанпах ӗҫлет ҫав. Амӑшӗ ватӑ пирки ӑна ҫара та илмерӗҫ. Петӗре малтан ӗҫе вӗрентнӗ Шӑнкӑрч мучи, махоркӑпа хутӑштарса астматол туртаканскер, юлашки ҫулсенче ӗҫлеймиех пулчӗ. Пӗтӗм тимӗрҫӗ ӗҫне Петӗрӗн туса пымалла.

Павел тимӗрҫӗ лаҫҫинче мӗнле станоксем, мӗнле ӗҫ хатӗрӗсем пуррипе интересленчӗ, анчах Петӗр хуравӗ ӑна ҫырлахтараймарӗ. Самантлӑха кил хуҫи шухӑша кайрӗ:

— Сан лаҫра апла трактор валли плуг тума пулмасть? — ыйтрӗ вӑл.

— Плуг? — тӗлӗнчӗ Петӗр. — Ӑна РТС мастеркойӗнче те тӑваймаҫҫӗ. Пирӗн лаҫра ӑна тума тимӗр те, хатӗрсем те ҫук. Тӗренне улӑштарса лартма пулать, — тимӗрҫӗ лаҫҫи чухӑн пулнишӗн хӑй айӑплӑ пек, куҫӗсене Павелтан пытарчӗ Петӗр.