Міхаіл Булгакаў - Сабачае сэрца

— Можа, Зінка ўзяла…

— Што такое?.. — Зіна з'явілася ў дзвярах, быццам прывід, і прыкрывала на грудзях расшпіленую кофтачку далонню. — Ды як ён…

Шыя ў Піліпа Піліпавіча стала чырвонага колеру.

— Спакойна, Зінуша, — сказаў ён і працягнуў руку, — не хвалюйся, усё будзе нармальна.

Зіна адразу ж зараўла, распусціла губы, і далонь заскакала ў яе па ключыцы.

— Зіна, як вам не сорамна? Хто ж можа гэтак падумаць? Фу, ганьба якая! — загаварыў разгублена Барменталь.

— Ну, Зіна, ты проста дурніца, даруй мне божа, — пачаў быў Піліп Піліпавіч.

Але тут Зінін плач спыніўся сам сабой, і ўсе замоўклі. Шарыкаву зрабілася дрэнна. Ён стукнуўся галавой аб сцяну, з яго вырвалася — не то «і», не то «е» — быццам «эээ!». Твар збялеў, сутаргава заварушыліся сківіцы.

— Вядро яму, нягодніку, з аглядальні даць!

І ўсе забегалі: пачалі даглядаць хворага Шарыкава. Калі яго вялі спаць, ён хістаўся ў руках у Барменталя, пяшчотна і меладычна лаяўся брыдкімі словамі і вымаўляў іх з цяжкасцю.

Уся гэтая гісторыя здарылася гадзін у дзве, а цяпер было 3 гадзіны ночы, але двое ў кабінеце не спалі, падагрэтыя каньяком і лімонам. Накурылі яны гэтак, што дым вісеў густымі палосамі і нават не пакалыхваўся.

Доктар Барменталь, белы, з рашучымі вачыма, падняў кілішак на тоненькай ножцы.

— Піліп Піліпавіч, — прачула сказаў ён, — я ніколі не забуду, як я амаль галодным студэнтам з'явіўся да вас і вы прытулілі мяне на кафедры. Паверце, Піліп Піліпавіч, вы для мяне намнога больш чым прафесар, настаўнік… Мая бясконцая павага да вас… Дазвольце пацалаваць вас, дарагі Піліп Піліпавіч.

— Галубок мой… — разгублена абазваўся Піліп Піліпавіч і ўстаў насустрач.

Барменталь яго абняў і пацалаваў у пушыстыя, моцна пракураныя вусы.

— Дальбог, Піліп Пілі…

— Гэтак расчулілі, гэтак расчулілі… Дзякуй вам, — гаварыў Піліп Піліпавіч, — галубок, я часам крычу на вас у час аперацыі. Прабачце мне за старэчую нястрыманасць. Па сутнасці, я ж зусім адзінокі… Ад Севільі да Грэнады…

— Піліп Піліпавіч, як вам не сорамна? — шчыра ўсклікнуў адданы Барменталь. — Калі вы не хочаце мяне пакрыўдзіць, не гаварыце мне болей гэтак…

— Ну, дзякуй вам… «К берегам священным Нила…» Дзякуй… Я палюбіў вас як здольнага доктара.

— Піліп Піліпавіч, я вам гавару!.. — горача ўскрыкнуў Барменталь, усхапіўся, шчыльна зачыніў дзверы ў калідор, завярнуўся і шэптам працягваў: — Гэта — адзінае выйсце. Я не магу, вядома, даваць вам парады, але, Піліп Піліпавіч, паглядзіце на сябе, вы ж зусім замучыліся, болей гэтак нельга працаваць.

— Абсалютна нельга, — уздыхнуў і пацвердзіў Піліп Піліпавіч.

— Але ж пра гэта і думаць нават нельга, — шаптаў Барменталь, — у мінулы раз вы гаварылі, што баіцеся за мяне, але каб вы ведалі, дарагі прафесар, як вы гэтым мяне расчулілі. Я не дзіця і разумею, якая з усяго гэтага можа выйсці жахлівая рэч. Я глыбока пераконаны, што ў нас іншага выйсця няма.

Піліп Піліпавіч устаў, замахаў на яго рукамі і ўсклікнуў:

— І не спакушайце, не заікайцеся нават, — прафесар пачаў хадзіць па пакоі, разгайдаў дымныя хвалі, — і слухаць не буду. Разумееце, што будзе, калі нас накрыюць? Нам жа з вамі на «маючы на ўвазе паходжанне» — выехаць не давядзецца, хоць і першая судзімасць. У нас няма падыходзячага паходжання, мой дарагі!

— Якога д'ябла! Бацька быў следчым у Вільна, — горка адказаў Барменталь і дапіў каньяк.

— Ну вось, калі ласка. Гэта ж шкодная спадчыннасць. Горш і ўявіць сабе нічога нельга. Дарэчы, вінаваты, у мяне яшчэ горш. Бацька — кафедральны протаіерэй, Мерсі. «От Севильи до Гренады… в тихом сумраке ночей…» вось чорт пабяры.

— Піліп Піліпавіч — вы велічыня сусветнага значэння, і з-за нейкага, прабачце, сучага сына… Ды хіба яны змогуць зачапіць вас, злітуйцеся!

— Тым больш не зраблю гэтага, — задуменна запярэчыў Піліп Піліпавіч, спыніўся і глядзеў на шкляную шафу.

— Ды чаму ж?

— Таму, што вы не велічыня сусветнага значэння.

— Дзе мне…

— Ну вось. А пакінуць калегу ў выпадку катастрофы і выкруціцца аднаму на сусветным значэнні, даруйце… Я — маскоўскі студэнт, а не Шарыкаў.

Піліп Піліпавіч з гонарам расправіў плечы і стаў падобны на старажытнага французскага караля.

— Піліп Піліпавіч, эх… — горка ўсклікнуў Барменталь, — што ж выходзіць? Цяпер вы будзеце чакаць, пакуль з гэтага хулігана ўдасца зрабіць чалавека?

Піліп Піліпавіч узмахам рукі спыніў яго, наліў сабе каньяку, пажаваў лімон і загаварыў:

— Іван Арнольдавіч, як па-вашаму, я разбіраюся хоць крыху ў анатоміі і фізіялогіі, скажам, чалавечых мазгоў? Як вы думаеце?