Іван Шамякін - Снежныя зімы

Касцюм быў пашыты выдатна. І матэрыял адмысловы. Манжэцікі і каўнерык з сабалінага футра. Будычыха адзявалася з вялікім густам, на зайздрасць многім жанчынам. І ўвогуле сачыла за сабой. Пяцьдзесят год, а як дзяўчынка — па паставе, вядома, не з твару; гады на твары не магла схаваць ніякая касметыка: наадварот, здавалася, чым больш яе, тым выразней яны вылазяць, гады.

Вольга Усцінаўна шчыра пахваліла касцюм:

— Навучыліся ў нас шыць, нарэшце.

— У нас?! Што ты! У Вільнюсе шыла. Кляпнёў завёз. Ён ведае ўсіх лепшых краўцоў ва ўсім Саюзе. Бандыт, але карысны. Хочаш, я цябе туды завязу? Будыка дасць машыну…

— Што ты, Міля! Куды мне ў Вільнюс! У атэлье напроці свайго дома няма калі схадзіць. Ды і грошы! На мой заробак ды Іванаву пенсію…

— Будыка кажа, што Івана вернуць на работу. Мой жа ўсё вынюхаць можа, ды яшчэ маючы такога ганчака, як Кляпнёў… Я часта кажу яму, Валю: каб твайго спрыту трохі сыну… Розум бацькаў, а спрыт… Асабліва да дзяўчат… Мой жа малады чорт быў… А сын…

«Чорт» гэты — Валянцін Адамавіч, манументальна прыгожы, у чорнай тройцы, пашытай не менш умела, чым жончын гарнітур, засунуўшы вялікія пальцы ў кішэнькі камізэлькі, хадзіў па пакоі перад гаспадаром, які з нагамі забраўся на шырокую тахту і таму здаваўся там, у ценю — свяціў адзін таршэр над сталом — хлопчыкам.

— Чуў, што сказаў Дуглас-Х’юм у сваім апошнім інтэрв’ю пра змены ў нас?

— Не меў шчасця прысутнічаць на яго прэс-канферэнцыі.

— О, з тыповай англійскай дасціпнасцю! Кажа, як усё ў дваццатым стагоддзі парадаксальна: самы красамоўны дзеяч сышоў са сцэны, не сказаўшы ніводнага слова.

— Акуратна ты слухаеш брахуноў,— не без уедлівасці кінуў Антанюк.

Будыка зарагатаў гучна-раскаціста, быццам гром пракаціўся, паступова заціхаючы. Іван Васільевіч падумаў, што зяць яго рагоча залішне коратка, а вось гэты вучоны муж залішне доўга. Па рангу.

— Мне прысылаюць бюлетэнь замежнай інфармацыі.

— Добры ў цябе настрой сёння.

— А чаму ён павінен быць кепскі? Усё, што робіцца, робіцца на лепшае. Паслухай людзей, ад якіх ты адарваўся.

«Яшчэ адзін з тых, хто лічыць, што не аддзяляе сябе ад народу».

— Дзе мне слухаць! На «інфаркт-штрасе», дзе шпацыруюць пенсіянеры?

— А што ты скажаш, калі я паведамлю, што маецца думка вярнуць цябе на работу?

Антанюк адчуў, як тахкнула сэрца, кроў ударыла ў скроні. Але за імгненнай радасцю — злосць.

— А я не хачу. Мне добра пенсіянерам.

— Спадабалася сядзець у кустах? Не хлусі, Іван. Скажы каму іншаму, не мне. Я цябе ведаю як аблупленага. Наскрозь бачу. З тваім партыйным сумленнем, з тваёй энергіяй…

— Людзі мяняюцца, дарагі Валянцін Адамавіч. У цябе даўно ўжо не было жадання заглянуць мне ў душу… А я ўжо не той…

— Не папракай. Ты ведаеш, як я быў заняты гэты час. Ты ўяўляеш, што значыць доктарская?! З усіх тваіх якасцей я ведаю дзве, якія нямала рабілі клопату і табе і другім: упартасць і гонар, проста-такі шляхецкі, як у маёй жонкі…

— У мяне яшчэ заўсёды была свая ўласная думка. Не забывай, калі ласка, пра гэта.

— З-за ўпартасці і гонару ты можаш адмовіцца. Ну, і будзеш дурань! Праз год-два на цябе забудуць. А ты мог бы яшчэ папрацаваць з карысцю… для народу.

— Ты ўгаворваеш так, быццам сватаеш да сябе.

— О, каб мне аддалі цябе, я знайшоў бы табе пасаду, хоць ты і не тэхнік!

— Кляпнёва замяніць не магу.

— Што ты тыцкаеш у вочы гэтым Кляпнёвым! Ты трымаў каля сябе Кацара, я — Кляпнёва. Калі па вушы загружаны работай, навукай, грамадскай дзейнасцю, трэба, каб табе памагаў вось такі арганізатар… Інакш запарышся.

— Мне крыўдна за Кацара, што ты раўняеш яго з Кляпнёвым. Кацар быў спецыяліст, светлая галава, найлепшы рэферэнт па эканоміцы. Чалавек згарэў на рабоце.

— Пра нябожчыкаў гавораць толькі добрае. Ведаю. А ты скажы пра мяне, жывога, добрае слова. І нават пра Кляпнёва. Пра такога, які ён ёсць, з усімі грахамі. А я скажу пра цябе. У гэтым сутнасць сяброўскай узаемападтрымкі…

— А як жа з крытыкай? — прыжмурыў вочы Антанюк, з цікавасцю разглядаючы мажную постаць сябра.

Будыка зарагатаў зноў гэтак жа — доўга, раскаціста.

— А цябе, Іван, з тваіх прынцыповых пазіцый нічым нельга сапхнуць, — і, перапыніўшы смех, сур’ёзна сказаў: — За гэта я люблю цябе. За чысціню тваіх намераў.

— Дзякуй. Даўно ўжо не чуў я прызнанняў у любові.

— Не іранізуй, Іван, з самага святога — з дружбы. Май на ўвазе, іронія псуе чалавека. Можаш зрабіцца скептыкам і цынікам. Сам сабе перастанеш верыць.