Усе разумелi - Едыгей меў права прыняць рашэнне. На тым i пагадзiлiся. Праўда, Сабiтжан спрабаваў быў пярэчыць. Падаспеў ён у той дзень спадарожным таварняком, пасажырскiя цягнiкi тут не затрымлiвалiся. I тое, што прыехаў на пахаванне бацькi, хоць i не ведаў, жывы яшчэ той цi не, ужо адно гэта расчулiла i нават узрадавала Едыгея. I былi хвiлiны, калi яны абнялiся i плакалi, пародненыя адным горам i адною скрухай. Едыгей потым дзiвiўся самому сабе. Прыцiскаючы Сабiтжана да грудзей i плачучы, ён не мог справiцца з сабой, усё гаварыў, усхлiпваючы: "Добра, што ты прыехаў, родненькi, добра, што прыехаў!" - нiбыта ягоны прыезд мог падняць Казангапа. I чаму Едыгей так расплакаўся, сам не мог зразумець, нiколi з iм такога не здаралася. Доўга яны плакалi на двары, ля дзвярэй асiрацелай мазанкi. Нешта падзейнiчала на Едыгея. Успомнiлася, што Сабiтжан вырас на ягоных вачах, хлапчуком быў, любiмцам бацькавым быў, вазiлi яго вучыцца ў Кумбельскую школу-iнтэрнат для дзяцей чыгуначнiкаў, як выпадаў вольны час, наязджалi праведаць - то спадарожным саставам, то верхам на вярблюдах. Як ён там у iнтэрнаце, цi не пакрыўдзiў хто, цi не нарабiў чаго брыдкага, ды як вучыцца, ды што кажуць пра яго настаўнiкi... А на канiкулах колькi разоў, захутаўшы ў кажух, везлi верхам па снежных саразеках, у мароз ды завiруху, каб толькi не спазнiўся на заняткi.
Эх, беззваротныя днi! I ўсё гэта адышло, сплыло, як сон. I вось цяпер стаiць дарослы чалавек, толькi збольшага нагадваючы таго, якiм ён быў у маленстве - вiрласты i ўсмешлiвы, а цяпер у акулярах, у расплюшчаным капелюшы, пры пакамечаным гальштуку. Працуе ў абласным горадзе i надта хоча здавацца самавiтым, адказным работнiкам, а жыццё такая штука, што не так i проста выйсцi ў начальнiкi, як ён сам неаднойчы казаў, асаблiва калi няма падтрымкi добрай цi знаёмства або сваяцтва, а хто ён - сын нейкага Казангапа з нейкага раз'езда Баранлы-Бураннага. Няшчасны гэткi. А цяпер i такога бацькi няма, самы няварты бацька, але жывы, у тысячу разоў лепш за славутага мёртвага.
А потым слёзы сунялiся. Перайшлi да размоў, да справы. I тут выявiлася, што сынок дарагi ды вучоны не хаваць прыехаў бацьку, а так, дзеля прылiку, каб адбыць рату, прысыпаць зямлёй збольшага i як хутчэй назад. Пачаў ён неяк так выказвацца - навошта, маўляў, перцiся ў такую далеч на Ана-Бейiт, наўкол вунь колькi вольнага месца - бязлюдны стэп Сары-Азек ад самога парога i да самага краю свету. Можна выкапаць магiлу дзе-небудзь непадалёк, на ўзгорачку якiм, узбоч той жа чыгункi, няхай ляжыць сабе стары абходчык ды чуе, як цягнiкi бягуць перагонам, на якiм ён прарабiў усё жыццё. Прыгадаў нават дзеля выпадку прымаўку даўнюю: пазбавiцца ад мёртвага можна толькi закапаўшы яго. Навошта марудзiць, навошта мудраваць, цi не ўсё роўна, дзе ляжаць, - тут чым хутчэй, тым лепей.
Разважаў ён такiм чынам, а сам нiбы апраўдваўся, што справы тэрмiновыя ды важныя чакаюць яго на рабоце, што часу мала, а начальству клопату няма да таго, далёка цi блiзка тут могiлкi, на працу загадана з'явiцца ў такi дзень, у такую пару - i ўсё. Начальства гэта начальства, а горад гэта горад...
Едыгей назваў сябе ў душы старым дурнем. Сорамна i шкада стала, што плакаў наўзрыд, расчулены сустрэчай з гэтым во нiбыта сынам нябожчыка Казангапа. Едыгей узняўся з месца, сядзелi яны чалавек пяць на старых шпалах, перанесеных пад лаву да сцяны, i яму каштавала нямала сiл, каб стрываць, не нагаварыць пры людзях у такi дзень чаго крыўднага i абразлiвага. Шанаваў памяць Казангапа. Сказаў:
- Месца тут дык хапае, гэта праўда. Толькi чамусьцi людзi не закопваюць сваiх блiзкiх дзе папала. Не так сабе, вiдаць. А так хiба ж зямлi шкада каму? - I змоўк, i яго моўчкi слухалi баранлiнцы. - Рашайце, думайце, а я пайду па справах.
I пайшоў з камянелым, суровым тварам далей ад граху. Бровы сышлiся на пераноссi. Рашучы ён быў, гарачы - буранным празвалi яго яшчэ i за тое, што характарам быў мянушцы ўровень. Во i цяпер, каб быў з Сабiтжанам адзiн на адзiн, сказаў бы бессаромнiку ў вочы ўсё, чаго заслугоўваў. Каб запомнiў на ўсё жыццё! Ды не хацелася да бабскiх размоў прычыняцца. Тыя вунь потайкам: прыехаў, маўляў, сынок хаваць бацьку, як у госцi. З пустымi рукамi ў кiшэнях. Хоць бы пачак чаю прывёз, не кажучы пра што iншае. Ды i жонка магла б прыехаць, паплакаць разам з усiмi - чаму не? Нi сораму, нi сумлення. Калi стары заможны быў - пара дойных вярблюдзiц, авечак з ягнятамi больш за дзесятак - такi ён трэба быў. Тады i нявестка наязджала, пакуль не дабiлася, каб усё прадаў. Забрала старога нiбы да сябе, а як машыну купiлi, не патрэбны стаў стары. Цяпер i носа не пакажа. Хацелi былi кабеты пра тое сказаць, ды стары не дазволiў. Не ўздумайце ў такi дзень, ды i не вашая гэта справа.
Читать дальше