Чингиз Айтматов - Буранны паўстанак (на белорусском языке)

Але снягi тыя расталi, цягнiкi тыя прамчалi, тыя гады прайшлi... Нiкому i справы няма цяпер да гэтага. Было - не было. Цяперашнiя пуцейцы прыбываюць сюды наездамi, шумлiвыя, бесклапотныя - кантрольна-рамонтныя брыгады, дык яны не тое што не вераць, не разумеюць, уцямiць не могуць, як гэта магло быць: саразекскiя заносы, а на перагоне некалькi чалавек з лапатамi. Дзiва! А каторыя i проста смяюцца: а навошта гэта трэба было, такiя пакуты браць на сябе, навошта было знясiльваць сябе - з якой нагоды? Нам бы такое - нiзавошта! Ды пайшлi вы, самi ведаеце куды, а мы ўзнялiся б - i на другое месца, ну хоць на будоўлю рушылi б цi яшчэ куды, дзе ўсё як мае быць. Колькi адрабiлi - за столькi плацi. А калi аўрал - збiрай народ, ганi звыштэрмiновыя... "На дурноце вашай выязджалi, стармоны, - дурнямi i памрэце!"

Калi страчалiся такiя "пераацэншчыкi", Казангап не звяртаў на iх увагi, быццам гэта яго не тычылася, усмiхаўся, быццам ён ведаў пра сябе нешта большае, iм не даступнае, а Едыгей - той не вытрымлiваў, узрываўся, бывала, спрачаўся, кроў сабе псаваў.

А здаралiся ж у iх з Казангапам размовы i пра тое, з чаго смяялiся цяпер гэтыя прыезджыя, i пра шмат што iншае яшчэ i раней, з сорак пятага года, i асаблiва пасля таго, як выйшаў Казангап на пенсiю, ды неяк няўдала: паехаў у горад да сына жыць i вярнуўся месяцы праз тры. Шмат пра што тады перагаварылi, як i што яно на свеце. Мудры быў чалавек Казангап. Ёсць пра што ўспомнiць... I раптам зразумеў Едыгей надзвычай выразна, з нейкай нечакана вострай горыччу, што цяпер давядзецца хiба што ўспамiнаць...

Едыгей паспяшаўся ў будку, пачуўшы, як шчоўкнуў, уключыўся мiкрафон перагаворнiка. Зашаргацела, зашумела, як у пургу, перш чым голас пачуўся.

- Едыке, ало, Едыке, - прасiпеў Шаймердзен, дзяжурны па раз'езду, - ты чуеш мяне? Адгукнiся!

- Я чую! Чую!

- Ты чуеш?

- Чую, чую!

- Як чуеш?

- Як з таго свету!

- Чаму як з таго свету?

- Ды так!

- А-а... Значыцца, стары Казангап гэта самае...

- Што гэта самае?

- Ну, памёр, значыць, - Шаймердзен сiлiўся адшукаць нейкiя другiя словы. Ну як сказаць? Значыцца, завяршыў, гэта во, ну гэта самае, свой слаўны шлях.

- Так, - коратка адказаў Едыгей.

"Вось хайван*, дурнагаловы, даўбеннiк, - падумаў ён, - пра смерць нават не можа сказаць па-чалавечы".

* Хайван - скацiна.

Шаймердзен змоўк на хвiлiну. У мiкрафоне яшчэ мацней зашоргала, зарыпела. Затым Шаймердзен прахрыпеў:

- Едыке, дарагi, толькi ты, гэта самае, галаву мне не дуры. Калi памёр, дык што ж цяпер... У мяне людзей няма. Навошта табе сядзець побач? Нябожчык, гэта самае, ад гэтага не ўстане, я так думаю...

- А я думаю, разумення ў цябе нiякага няма! - абурыўся Едыгей. - Як гэта галаву не дуры? Ты тут другi год, а мы з iм трыццаць год прарабiлi разам. Ты падумай. Сярод нас чалавек памёр, нельга, не дазволена пакiдаць нябожчыка аднаго ў пустым доме.

- А адкуль яму ведаць, гэта самае, адзiн ён цi не адзiн?

- Затое мы ведаем!

- Ну добра, не крычы, гэта самае, не крычы, стары!

- Я табе тлумачу.

- Ну што ты хочаш? У мяне людзей няма. Што там будзеш рабiць, усё роўна ноч.

- Буду малiцца. Нябожчыка буду рыхтаваць. Малiтвы буду ўзносiць.

- Малiцца? Ты, Буранны Едыгей?

- Я, а хто ж? Я ведаю малiтвы.

- Ну, скажаш, - шэсцьдзесят год, гэта самае, Савецкай улады.

- Ды пры чым тут Савецкая ўлада! Па нябожчыках моляцца спакон веку. Чалавек бо памёр, а не скацiна!

- Ну добра, малiся, гэта самае, толькi не крычы. Пашлю па Доўгага Эдыльбая, калi згодзiцца, то прыйдзе, гэта самае, заменiць цябе... А цяпер давай, сто семнаццаты падыходзiць, рыхтуй на другую запасную...

I на тым Шаймердзен адключыўся, шчоўкнуў выключацель перагаворнiка. Едыгей паспяшаўся да стрэлкi i, займаючыся сваёй справай, думаў, цi згодзiцца, цi прыйдзе Эдыльбай. I абнадзеiўся, сумленне ж ёсць усё-ткi ў людзей, калi ўбачыў, як зiхотна заззялi вокны ў каторых дамах. Сабакi забрахалi. Значыцца, жонка трывожыць, будзiць людзей.

Тым часам сто семнаццаты стаў на запасную лiнiю. З другога канца падышоў нафтапалiўны састаў - адны цыстэрны. Яны размiнулiся, адзiн - на ўсход, другi - на захад...

Была ўжо другая гадзiна ночы. Зоры ў небе разгаралiся, кожная свяцiла сама па сабе, i месяц над саразекамi стаў ярчэйшы, увачавiдкi налiваўся ўсё большай i большай нетутэйшай сiлай. А пад зорным небам далёка, бязмежна расхiнулiся саразекi, толькi абрысы вярблюдаў - i сярод iх двухгорбы волат Баранлы-Каранар - ды невыразныя плямы блiзкiх узгоркаў былi вiдны, а ўсё астатняе паабапал чыгункi акрывалася смугой, прападала ў бясконцасцi. Ды вецер не спаў, усё пасвiстваў, шаргацеў наўкол.