Чингиз Айтматов - Буранны паўстанак (на белорусском языке)

А мiж тым дарэмна, нiкiм не пачутыя, з сусвету iшлi бесперапынныя радыёсiгналы парытэт-касманаўтаў 1-2 i 2-1. Яны роспачна прасiлi не перарываць з iмi сувязь. Яны не аспрэчвалi рашэнне Абцэнупра, прапаноўваючы яшчэ i яшчэ раз вывучыць праблемы магчымых кантактаў з леснагрудскай цывiлiзацыяй, маючы найперш на ўвазе iнтарэсы зямлян; яны не настойвалi, згаджаючыся чакаць i рабiць усё, каб iх знаходжанне на планеце Лясныя Грудзi служыла на агульную карысць, але яны пярэчылi супраць аперацыi "Абруч" - супраць той глабальнай самаiзаляцыi, што вяла, як яны лiчылi, да непазбежнай гiстарычнай i тэхналагiчнай руцiны чалавечага грамадства, на пераадоленне якой спатрэбяцца тысячагоддзi... Але было позна ўжо... Нiхто на свеце не чуў iх, нiхто не здагадваўся, што ў сусветнай прасторы чалавечыя галасы моляць паслухаць iх.

Тым часам на касмадроме Сары-Азек-1 ужо ўключылася сiстэма "Хвiлiнка", няўмольна адлiчваючы наблiжэнне старту паводле аперацыi "Абруч".

Каршун, зрабiўшы чарговы аблёт, зноў паявiўся над стромай Малакумдычап. Людзi там былi занятыя сваёй справай - яны завiхалiся з рыдлёўкамi. Экскаватар ужо накапаў вялiзную горбу зямлi. Цяпер ён запускаў коўш глыбока ў яму, выграбаючы апошнюю меру грунту. Неўзабаве ён перастаў торгацца i адсунуўся ўбок, а людзi пачалi корпацца на дне ямы. Вярблюд быў на тым жа месцы, а рыжы сабака некуды знiк. Дзе ён мог быць? Каршун падляцеў блiжэй i, апiсваючы плаўны круг над абрывам, убачыў, што рыжы сабака ляжыць пад прычэпам. Сабака адчуваў сябе на выгодзе, яму нiякай справы не было да каршуна. Колькi лятаў сёння над iм, а ён нi разу нават галавы не падняў да неба. Суслiк i той, устаўшы стырчма, думае пра небяспеку. А сабаку хоць бы што, пры людзях нiчога не баiцца. I клопатаў яму няма. Каршун завiс на iмгненне, выцiснуў з сябе, нiбы дражнячыся, цi то воклiч, цi то крык. Злаваўся на сабаку...

Едыгей узняў галаву. "Зноў белахвост, усё той жа. Ужо каторы раз над галавой. Бач, як добра яму, плыве сабе, гуляе".

З дна ямы падаў голас Доўгi Эдыльбай:

- Ну што, Едыке, паглядзi, капаць яшчэ цi даволi?

Едыгей хмура схiлiўся над краем ямы.

- Бадай што даволi, толькi ўнiзе трохi трэба шырэй узяць.

Ён узяў малую канiстру з вадой i, адышоўшы за экскаватар, зрабiў амавенне, як гэта i трэба было перад малiтвай. I тады на душы ў яго паспакайнела - няхай не давялося пахаваць Казангапа на Ана-Бейiце, але затое не будзе ганьбы. Цяпер трэба неяк пастарацца вярнуцца на Баранлы-Буранны да цеменi. Абяцалi вярнуцца не пазней шасцi. А вось палова пятай ужо. I наперадзе яшчэ пахаванне i зваротны шлях. Гадзiны дзве зойме. Памiнкi будуць познiм вечарам. Але не хаваць жа чалавека абы-як.

I ён пачаў рыхтаваць сябе да апошняга рытуалу. З-за экскаватара Едыгей выйшаў да людзей з урачыстым, самавiтым выразам на твары, важна i задуменна разгладжваючы бараду.

- Сын памерлага раба божага Казангапа Сабiтжан, стань з левага боку ад мяне, а вы чацвёра прынясiце цела на край магiлы, пакладзiце нябожчыка галавой на захад сонца, - сказаў ён урачыстым голасам. I калi ўсё было зроблена, дадаў: - А цяпер станем тварам да свяшчэннай Каабы. Хай будуць вашыя далонi прад вачмi, думайце пра бога, каб словы i думкi вашыя былi пачутыя iм у гэты час.

Нiякага знаку нязгоды не пачуў ён у адказ. I быў тым задаволены, бо маглi б сказаць: кiнь, стары, галаву дурыць, ты ж не мула. Час i так падганяе.

Перш чым пачаць правiць звычай, кланяючыся перад тым направа i налева, а потым зямлi i небу - у знак падзякi тварцу за трывалае збудаванне асноў гэтага свету, сярод якiх чалавек пачувае сябе не выпадковым i не сiрочым, а нараджаецца i знiкае з урачыстай непарушнасцю ўзнiкнення i скону дня i ночы, зноў жа ўбачыў Буранны Едыгей каршуна-белахвоста. Той вiсеў у небе, ледзь шавелячы крыламi, але так толькi здавалася, бо ён плыў, робячы прызначаныя сабе кругi. Нiбы ўзнiмаў на тыя кругi i Едыгееву думку.

А ўнiзе на краi ямы, што зеўрала пустатой, ляжаў на насiлках загорнуты ў белую кашму Казангап. Гаворачы напаўголаса тое, што прызначана на такi час гаварыць усiм i кожнаму, сёння, заўтра i наперад аж да скону гэтага свету, аднолькавым чынам i для тых, каму яшчэ толькi суджана нарадзiцца, - гаворачы напаўголаса тое, што было завяшчана прарокамi, Буранны Едыгей разам з тым iмкнуўся дапоўнiць яго ўласнымi думкамi, што мелi пачатак ва ўласнай душы i ўласным вопыце. Бо недарма жыве, што нi кажы, чалавек на свеце.

"Калi ты i праўда чуеш, о божа, маю малiтву, якую паўтаралi дзяды i прадзеды, калi ты чуў iх, дык пачуеш i мяне. Адно другому не будзе перашкаджаць.