Николай Ткачев - Жарынка (на белорусском языке)

Мiкола Ткачоў

Жарынка

Я ўжо добра насноўдаўся мiж людзей па пiнскiм рынку, як раптам заўважыў, што за мной з нейкага часу цiкуе чарнявы, падобны на цыгана чалавек. Каб не адпалохаць яго, каб разгадаць, што яму трэба ад мяне, я, бокам пасоўваючыся далей паўз даўжэзны гандлёвы стол, пачаў у сваю чаргу патаемна цiкаваць за iм. Раз мiмаходзь глянуў - панiзе, другi, трэцi, падбiраючыся асцярожнымi позiркамi ад яго ног да галавы.

Мой спадарожнiк быў у хромавых ботах, запыленых, падношаных. Гармонiкам халявы. Стараватыя чорныя штаны з напускам i з невялiкiм лапiчкам на адным з каленяў. Пiнжак - такога ж колеру, як i штаны, - яшчэ быў нiшто сабе, нават нiбыта адпрасаваны, але ён абвiсаў на кашчавых плячах i таму, дарма, што спадыспаду падпiраўся камiзэлькай i мультавай кашуляй, не вельмi як хвацка адыгрываў сваю вонкавую ролю. У левай руцэ мужчына трымаў абгорнутыя абрыўкам газецiны некалькi вузенькiх пiлак, яшчэ з салiдолам, - вiдаць, толькi што купленыя ў магазiне.

Хто ён такi? Можа якi даўнi, забыты мною знаёмы? Бачыць, што я не пазнаю яго, i бянтэжыцца - зачапiць цi не зачапiць мяне? Ды можа яшчэ i сам не ўпэўнены: пазнае i не пазнае, словам, як бы ўдакладняе, прыглядаючыся. А можа ён з тых, з кiм сустракаўся, мажлiва, нават гутарыў калi-небудзь па лiтаратурных справах? Можа якi аматар мастацкага слова цi пачынаючы аўтар? Сярод жа iх ёсць надта цiкаўныя людзi - ведаю, сам некалi пасля лiтаратурнага iнстытуцкага вечара з гадзiну цягаўся назiркам за адным паэтам. Але дзе, пры якiх абставiнах у мяне магла быць сустрэча з гэтым чалавекам? У Пiнску я ўпершыню, усяго два днi, як жыву тут. Нi ў якiх вечарах i сустрэчах не ўдзельнiчаў, i не прадбачацца яны. Маючы колькi дзён вольнага часу, я прыехаў сюды цiшком, сам па сабе, без усякiх службовых спраў. Надакучылi некаторыя тлумныя справы ў Менску, захацелася падыхаць глыбiннымi прасторамi, паназiраць, як гойдаецца воддаль ад сталiцы жыццёвае мора, - вось i махнуў сюды, у гэты нязведаны мной, знакамiты самабытнасцю куточак. Усё тут для мяне цiкава, прывабна. I я гадзiнамi нястомна хаджу па горадзе, знаёмлюся з яго даўнiнай i навiнкамi, блукаю мiж людзей, слухаючы iх гаману, - набiраюся ўражанняў, адпачываю, думаю. Нiкога, нi адну асобу i ўстанову, я не патурбаваў сваiм прыездам. Калi хто i ведае сёе-тое пра мяне, дык гэта адна рэгiстратура гасцiнiцы. Так. I таму дзiўна, што знайшоўся чалавек, якi нешта да мяне мае. Хто ж ён, гэты чалавек?

Ля скрынi сакоўных рагулiстых груш, за якой свяцiўся малiнавы тварык маладзiцы, я прыпынiўся, паставiў сваю сетку з пакупкамi на столiк.

- Што гэта за гатунак вашых дзiвосаў, як называюцца? - паказаў я на грушы.

Маладзiца ветлiва ўсмiхнулася i ўзнялася з лаўкi.

- Добры гатунак, дзядзячко, гета мой чалавек сам вывеў, - зазвiнеў яе тонкi каларытны голас. - Назвы як бы й няма, жартам у нашым сэле iх празвалi проста валяр'янкамi.

- Чаму жартам? - не зразумеў я. - I чаму валяр'янкамi?

Маладзiца сарамлiва апусцiла вочы.

- Мой чалавек - Валяр'ян, ось i прыклалi людзi.

- Што ж, добра прыклалi. Валяр'янкi! I, мусiць, яны нiшто сабе?

- Дабрэнныя, смачненныя, дзядзячко. Пакаштуйце, коб ведалi. Увесь рынак абыдзеце - лепшых дулек не знайсцi.

- Ну, так ужо i не знайсцi, - запярэчыў я i, вяртаючыся да думкi пра незнаёмага спадарожнiка, якi недзе стаяў за маёй спiнай, прамовiў як найгучней: - Не, сёння на рынку выбар самы багаты - вунь колькi ўсяго навалена!

Упэўнены, што мае словы, сказаныя маладзiцы, дайшлi i да болей важнага адрасата, я спакойна, як i выпадала па такой прычыне, i рукой павёў, i паглядзеў навокал сябе.

Твар мужчыны-спадарожнiка мне больш-менш удалося разгледзець i занатаваць у сваёй памяцi. Гэта быў твар пажылога чалавека, i сапраўды цыганскага тыпу - смуглы, як бы засмяглы, з тонкiмi прыгожымi абрысамi i чарнатой густых вусоў i броваў. Яшчэ мне запрыкмецiлiся яго кучары, няхай ужо не надта пышныя, а ўсё ж па-цыганску зухаватыя пад лёгкай, набок ускiнутай кепкай. Вачамi мы не сустрэлiся адзiн з адным, але я заўважыў, што яго позiрк быў скiраваны на маю сетку, i гэта, сказаць па праўдзе, здзiвiла мяне.

Чым яго магла зацiкавiць просценькая, з сям-там парванымi вочкамi мая сетка, у якой, апрача кiлаграма яблыкаў i чатырох кнiжак, купленых нядаўна, болей нiчога не было? Разгадваючы гэту смешную таямнiцу, я ў той жа час падумаў, што мушу нешта рабiць, што няма чаго стаяць пень пнём пад позiркамi дзвюх пар вачэй.

- Адважце, цётачка Валяр'янiха, кiло сваiх лекаў, - папрасiў я маладзiцу i, каб аслабанiць месца для груш, выняў з сеткi кнiгi.