Васіль Быкаў - Поўны збор твораў у чатырнаццаці тамах. Том 4

— Каб ты здох, чортаў дрындулет! — вылаяўся Агальцоў і выскачыў з кабіны. — Уцякай з дарогі! — гікнуў ён людзям.

А сустрэчная машына хутка набліжалася. Гонкія промні яе яркіх фар ужо стрыганулі над галовамі людзей, і з-за пагорка вынік асляпляльна белы пук святла. Нупрэеў, дзед і Калдобінскі кінуліся за канаву, Агальцоў застаўся на дарозе. Не ведаючы, што надумаў старшына, але мімаволі падпарадкоўваючыся яго ініцыятыве, сержант аддаў Нупрэеву рэчавы мяшок, а сам прыпаў да ЗІСавых загрузлых колаў.

А старшына адкрыта стаяў на дарозе і чакаў. Яго спрытная постаць у цесна напятым нямецкім мундзіры, нямецкі аўтамат на грудзях ужо асвяціліся фарамі — старшына спакойна зрабіў крок наперад і ўзняў руку. Машына яшчэ наблізілася, уперлася святлом у перакулены аўтамабіль і паклала на ягоным кузаве доўгі старшыновы цень. Сержант прыціснуўся да колаў і наставіў аўтамат у бліскучыя фары. З кабіны адтуль ніхто не вылазіў і, выкрыкваючы штосьці нямецкае, Агальцоў, не марудзячы, падаўся туды.

Але з машыны, пэўна, прыкмецілі нешта, бо хтосьці адтуль спалохана крыкнуў па-нямецку, а Агальцоў, не знімаючы з грудзей аўтамат, разануў чаргой у дзверцы. Пятрусь у думках вылаяў старшыну за такую неасцярожнасць, але, зачараваны яго адвагай, сам кінуўся туды. У цемру з машыны мільганулі некалькі постацей, і неўзабаве з абочыны грымнулі пісталетныя стрэлы. У пярэднім ветравым шкле бліснулі дзіркі. Сержант даў у цемру доўгую чаргу, і ад таго, здаецца, стала ціха.

Тым часам падбеглі астатнія. Агальцоў ужо цягнуў да канавы нежывога шафёра. Пятрусь забег з другога боку гэтай машыны і рвануў ручку дзверцаў. На падножку з машыны нязграбна вывалілася другое нежывое цела — сержант гідліва пхнуў яго нагой на ўзбочыну. На сядзенні ўжо з’явіўся Агальцоў і пачаў абмацваць незнаёмыя рычагі.

Усе хваляваліся і, без патрэбы спяшаючыся, кінуліся да высокага борта. Жук стаў на падножку. Старшына няўпэўнена пачаў разварочваць машыну. I раптам з кузава пачуўся спалоханы, разлютаваны дзедаў крык:

— Э-е-е! Немец! Рукі ўгору! Ах ты, тварына такая-сякая! Здавайся!

Ускочыўшы ў кузаў, сержант сапраўды там убачыў нейкую цёмную постаць, што сядзела на запасным коле. На назе яе нешта бялела, пэўна, павязка, постаць не кідалася на людзей і, здаецца, была без зброі.

— Дойч? [2] Немец? (ням.) — злосна крыкнуў сержант, адхінаючы старога, які ўсё пяўся да яго са сваёй стрэльбай.

— Я, я, — казаў той. — Іх бін фон Эстэррэіх. Эйн Фервундэтэ… [3] Так, так. Я немец з Аўстрыі. Паранены. (ням.)

Голас яго дрыжэў, ён баяўся. Агальцоў тым часам развярнуў машыну, трэба было хутчэй ехаць, і ён крыкнуў з кабіны:

— Усе?

— Усе, — сказаў Нупрэеў. — Э, не. Пастой. Калдобінскага няма. Гэй, дзе ты? — нягучна крыкнуў у цемру баец. Але цемра маўчала.

— Толькі ж быў, са мной яшчэ ў траве сядзеў, — заўважыў дзед.

— Калдоба!!! — зычна паклікаў старшына, і таксама цішыня была ў адказ. — Ах ты, гад смярдзючы! — злосна закрычаў тады Агальцоў. — Уцёк. Зматаў да цешчы на бульбачку, паразіт.

Сержант аж уздрыгнуў ад тае навіны, і мурашкі пабеглі па яго ўспацеламу целу. Хлопец усхапіўся і кінуўся да Нупрэева.

— Сцяг! Дзе сцяг?

— Тут, вось. Сцяг то я не выпушчу, а таго падлюгу вось выпусціў, — спакойна сказаў Нупрэеў. — Я ўжо раней заўважыў: нядобрае ўзяў ён у душу. I вось не дагледзеў.

— Ах ты вужака падкалодная! Ах слізняк паўзучы! Ну скажы ты, — абураўся Агальцоў, стоячы на падножцы. I раптам старшына на ўсё горла закрычаў у ноч:

— Гэ-гэй! Гад Калдоба, на тым свеце знайду! Не схаваешся, чуеш?

У сержанта ад усёй гэтай нечаканасці аж балюча закалола ў галаве, і ён абапёрся на кабіну. А тут яшчэ немец гэты сядзіць у кузаве, не ўцякае і, як загнаны падстрэлены воўк, чакае вырашэння свайго лёсу.

— Ну што там да яго прынюхваецеся. Кулю ў лабаціну ды гайда, — злосна ўсхапіўся старшына.

— Дай я яго! — ірвануўся да немца дзед, тыцкаючы ў ягоны твар рулю вінтоўкі.

Але Пятрусь не хацеў зараз забіваць гэтага немца. Стрымліваючы ў сабе злосць да ворага, хлопец прыпамятаў разгром палка, шматлікія людскія смерці і сваё пакутнае бадзянне. Ад тых успамінаў у хлопца адразу прарвалася прага помсты, і ён рашыў у зручным для таго месцы спатоліць сваю душу. Ужо ён пакажа гэтаму фашысту сваю сілу.

— Не чапай, — сказаў ён дзеду. — Пачакай трохі. Мы з ім як след расправімся.

— Што чакаць? — злаваўся дзед. — Яны нас б’юць не чакаючы, а нам іх нельга?

— Нельга. Глядзіце, каб не скочыў. Паехалі.