Мікалай Гогаль - Мёртвыя душы

«I ні-ні! не пушчу!» сказаў Наздроў.

«Не, не крыўдзі мяне, дружа мой, дапраўды, паеду», гаварыў швагер: «ты мяне вельмі пакрыўдзіш».

«Глупства, глупства! Мы наладзім зараз-жа банчышку».

«Не, наладжвай, брат, сам, а я не магу, жонка будзе ў вялікай прэтэнзіі, дапраўды; я павінен ёй расказаць пра кірмаш. Трэба, брат, дапраўды, трэба зрабіць ёй прыемнасць. Не, ты не трымай мяне!»

«Ну яе, жонку к!.. важную, падумаеш, справу будзеце рабіць разам!»

«Не, брат! яна такая паважная і верная! Паслугі робіць такія... паверыш? у мяне слёзы на вачах. Не, ты не трымай мяне; як сумленны чалавек, паеду. Я цябе ў гэтым запэўняю, праўду кажучы, ад душы».

«Няхай сабе едзе: што за карысць з яго!» сказаў ціха Чычыкаў Наздрову.

«А і праўда!» сказаў Наздроў: «страх, як не люблю такіх расцяп!» і дадаў голасна: «ну, чорт цябе бяры, едзь бабіцца з жонкай, фецюк!» [ 28 28 Фецюк — слова крыўднае для мужчыны, паходзіць ад фіты, літары, якую некаторыя лічаць непрыстойнай літарай. (Заўвага Гогаля.) ]

«Не, брат, ты не лай мяне фецюком», адказаў швагер: «я ёй жыццём абавязан. Такая, сапраўды, добрая, мілая, так лашчыць мяне... да слёз разбірае; запытае, што бачыў на кірмашы, трэба ўсё расказаць, такая, дапраўды, мілая».

«Ну, едзь, пляці ёй лухту! Вось шапка твая».

«Не, брат, табе зусім не трэба аб ёй так гаварыць; гэтым ты, можна сказаць, мяне самога крыўдзіш, яна такая мілая».

«Ну, дык і падавайся да яе хутчэй!»

«Так, брат, паеду, выбачай, што не магу застацца. Душой рад-бы быў, але не магу». Швагер яшчэ доўга паўтараў свае выбачэнні, не заўважаючы, што сам ужо даўно сядзеў у брычцы, даўно выехаў за вароты, і перад ім даўно былі адны пустыя палі. Трэба думаць, што жонка не шмат чула падрабязнасцей пра кірмаш.

«Такая дрэнь!» гаварыў Наздроў, стоячы перад акном і гледзячы на ад’язджаючы экіпаж. «Вунь як пацягнуўся! Конік прысцяжны не дрэнны, я даўно хацеў падчапіць яго. Ды з ім-жа нельга ніяк сыйсціся. Фецюк, проста фецюк!»

Пасля пайшлі яны ў пакой. Парфірый падаў свечкі, і Чычыкаў заўважыў у руках гаспадара калоду карт, якая невядома адкуль узялася.

«А што, брат», гаварыў Наздроў, прыціснуўшы бакі калоды пальцамі і крыху пагнуўшы яе, так што трэснула і адскочыла паперка. «Ну, каб правесці час, трымаю трыста рублёў банку!»

Але Чычыкаў прыкінуўся, як быццам і не чуе, пра што ідзе гаворка, і сказаў, як быццам раптам успомніўшы: «А! каб не забыцца: у мяне да цябе просьба».

«Якая?»

«Дай раней слова, што выканаеш».

«Ды якая просьба?»

«Ну, ды ўжо дай слова!»

«Добра».

«Слова гонару?»

«Слова гонару».

«Вось якая просьба: у цябе ёсць, пэўна, многа памёршых сялян, якія яшчэ не выкасаваны з рэвізіі?»

«Ну, ёсць; а што?»

«Перавядзі іх на мяне, на маё імя».

«А на што табе?»

«Ну, ды мне трэба».

«Ды на што?»

«Ну, ды ўжо трэба... гэта ўжо мая справа, словам трэба».

«Ну, ужо, напэўна, што-небудзь задумаў. Прызнайся, што?»

«Ды што-ж задумаў? з гэтай дробязі і зрабіць нічога нельга».

«Дык навошта-ж яны табе?»

«Ох, які цікаўны! яму ўсякую дрэнь хацелася-б памацаць рукой, ды яшчэ і панюхаць».

«Дык чаму-ж ты не хочаш сказаць?»

«Ды што-ж табе за карысць ведаць? Ну, проста так, прышла фантазія».

«Дык вось-жа: да таго часу, пакуль не скажаш, не зраблю!»

«Ну, вось бачыш, вось ужо і несумленна з твайго боку: слова даў, ды і адступаешся».

«Ну, як ты сабе хочаш, а не зраблю, пакуль не скажаш нашто».

«Што-б такое сказаць яму?» падумаў Чычыкаў і пасля хвіліны раздумвання абвясціў, што мёртвыя душы патрэбны яму, каб набыць вагу ў грамадскіх колах, што ён маёнткаў вялікіх не мае, дык пакуль што хоць-бы якія-небудзь душы.

«Хлусіш, хлусіш!» сказаў Наздроў, не даўшы скончыць: «хлусіш, брат!»

Чычыкаў і сам заўважыў, што прыдумаў не вельмі спрытна, і прычына даволі слабая. «Ну, дык я-ж табе скажу прасцей», сказаў ён, паправіўшыся: «толькі, зрабі ласку, не прагаварыся нікому. Я надумаў жаніцца; але трэба табе ведаць, што бацька і маці нявесты надта ганарлівыя людзі. Такая, дапраўды, камісія: не рад, што звязаўся, хочуць абавязкова, каб у жаніха было ніяк не менш за трыста душ, а паколькі ў мяне амаль цэлых паўтараста сялян нехапае...»

«Ну, хлусіш! хлусіш!» закрычаў зноў Наздроў.

«Ну, вось тут ужо», сказаў Чычыкаў, «ні вось на столькі не салгаў», і паказаў вялікім пальцам на сваім мезіным самую маленькую частку.

«Галаву закладаю, што хлусіш!»

«Аднак-жа, гэта крыўдна! Што-ж я такое сапраўды! Чаму я абавязкова хлушу?»

«Ну, ды я-ж ведаю цябе: ты-ж вялікі шэльма, дазволь мне гэта сказаць табе па дружбе! Калі-б я быў тваім начальнікам, я цябе павесіў-бы на першым дрэве».