Барыс Мікуліч - Зорка

Потым сеў побач на белую табурэтку, правёў вялікай асмужанай рукой па срабрыстых валасах і ціха, нібы прыслухоўваючыся да ўласнага голасу, сказаў:

- Адна думка, выказаная Коза-Палянскім, зацікавіла мяне... Хваробы раслін прыносяць нашай гаспадарцы вялікія страты... Расліны самі абараняюцца ад хвароб тымі невідочнымі газападобнымі, эфірнымі вяшчэствамі, якія яны «выпрацоўваюць», вылучаюць у паветра. Уявіце сабе, што чалавек вывучыў усе якасці гэтых «абаронных газаў», хоць бы ў тых раслін, якія мы ўзрошчваем у нашай гаспадарцы. Значыць, можна дасягнуць такога злучэння пасеваў, калі «абаронныя газы» адных раслін будуць абараняць іншыя расліны ад мікраарганізмаў, выклікаючых захворванні. Вось бульба, напрыклад, хварэе на фітафтору... Каноплі «выпрацоўваюць» такі «газ», які знішчае мікробы, выклікаючыя гэтую хваробу. Пасейце бульбу ў перамежку з каноплямі і вы гарантаваны, што бульба будзе здаровай. Цяпер... праблема пашыраецца. Вывучыце ўзаемную абарону раслін і вы прыйдзеце да выніку, што трэба змяніць сістэму пасеваў, севазварот, знайсці новыя камбінацыі культур. Перад вамі - рэвалюцыя ў сельскай гаспадарцы.

Жар яго вачэй і жар яго слоў захапілі Толю.

- Вы займаецеся гэтым як аматар?

Сяргей Карпавіч засмяяўся.

- Кожны аматар павінен быць даследчыкам і наадварот. Вы падумайце - чалавек будзе ў саюзе з раслінамі ў барацьбе супроць агульнага ворага. Вайна! Але... мы апознімся палуднаваць!

V

Увечары над ракой было ціха, вельмі прыемна, і нават не назалялі камары. Рэдкімі агнямі свяціўся саўгас, а за ім - неба над горадам было ў электрычным полымі. Белыя паплаўкі трымцелі на блакітнай паверхні ракі. Рыба бралася скупа, і Сяргей Карпавіч пажартаваў, што і яна захапілася іхняй гутаркай.

- Авіяцыя... гэта выдатна! - басіў аграном, папыхваючы люлькай. - Ну, а як бацька? Не супярэчыць? - І тут жа сам сабе адказаў: - Ды ваш бацька такі, што ў гэтым супярэчыць не будзе. Але думку яго варта ведаць. Выдатны чалавек і воін!

Гутарка гэта, як і доследы, вельмі цікавіла Толю. Аграном з такім пафасам казаў пра яго бацьку, што можна было падумаць, калі не ведаць яго, што бацька - герой, асілак. І цікава было і крышку ніякавата слухаць панегірыкі.

- Вам бацька, мусіць, удала выразаў апендыкс? - нарэшце не стрымаў Толя.

Аграном падсек вуду. Цьмяным срэбрам бліснула ў блакітным змроку рыбіна. Аграном сказаў:

- Тое, што я сяджу побач з вамі, зрабілася магчымым толькі таму, што мой лёс сустрэўся з лёсам вашага бацькі... Паслухайце, Анатоль, гэта, можа быць, будзе цікава... Да вайны я працаваў у навукова-даследчым інстытуце, вайна зрабіла мяне палітработнікам. І вот аднаго разу невялікі атрад танкістаў атрымаў заданне - граміць варожыя тылы. Камандаванне было ўскладзена на мяне. Нам даводзілася многае рабіць. Пра шмат што такое ўжо напісана ўдзельнікамі вайны. Аднаго разу, выканаўшы цяжкае ваеннае заданне, мой атрад вяртаўся на «базу» і сустрэўся з цяжкімі танкамі ворага. Прымаць бой было амаль вар'яцтвам - «малюткі» супроць «тыграў». Трэба было ўхіліцца, але позна - нас заўважылі. Супроць дзесятка «малютак» ішло трыццаць, а можа і больш цяжкіх танкаў. Бегчы - загінуць, здавацца - загінуць. Я вырашыў прыняць бой. Мы ўрэзаліся ў строй варожых танкаў. Многія ўслед за мной падняліся з башань і кідалі бутэлькі на «тыграў». І мы прарваліся, запаліўшы некалькі варожых танкаў і страціўшы чатыры сваіх... Пазней мне стала вядома, што наш бой прынёс пэўную карысць фронту - нашы часці рабілі перагрупіроўку, і атрад «тыграў» ішоў перашкодзіць ёй. У гэтым баі...

Ён на хвіліну сціх. Размахнуўся і даслаў лёску ў ваду, лёгкім пляскам азвалася рака, і зноў усё сціхла. Люлька даўно прагарэла, ён, апавядаючы, размахваў ёю.

- У гэтым баі мяне паранілі... ну, ведаеш, усяго чыста... як рэшата! Адным словам, покуль мы дасяглі «базы», покуль мяне дастаўлялі за лінію фронту, прайшло столькі часу, што, як кажуць, пачалася фізіялагічная смерць... Адзін за адным хірургі махнулі на мяне рукой. І тут надарыўся ў шпіталь, куды мяне даставілі, ваш бацька. Казалі, што, агледзеўшы мяне, страшэнна раззлаваўся і задаў перцу ўрачам. Медык павінен не адступаць да таго часу, пакуль чалавек дыхае, казаў ён. А і пасля гэтага ён павінен падужацца са смерцю... І ваш бацька зрабіў адну з тых аперацый...

- Любімых! - захоплена прашаптаў Толя.

- ...якія пачалі рабіцца нашымі савецкімі медыкамі толькі ў апошні час і якія можна смела назваць уваскрошаннем... Магчыма, мае словы пра вашага бацьку дапамогуць разабрацца вам у тым, што такое прырода гераізму...