Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)

Але ён з гневам адагнаў гэтую думку.

Пералескі слаліся за вокнамі. Яніс глядзеў на Андрэя і думаў, што яму, Янісу, таксама цяжка да смерці, але ён ніколі не скажа гэтага сябру, не ўскладзе на яго плечы яшчэ і свайго цяжару. Досыць для яго. I адначасова ў яго душы накіпаў гнеў, і ён паступова ўсё больш пераконваўся: без размовы з Ірынай не абыдзецца. Ён не дасць ёй глуміць сябру жыццё.

З вакзала ехалі на таксі, бо стаміліся. За вокнамі бегла начная Масква: агні кранаў, вясёлкавыя дамы паўднёва-заходняга раёна.

Вялікія будынкі, горад, заліты электрычнасцю, шпілі высотных будынкаў, ланцужок агеньчыкаў электрапоезда, што вырываўся з тунеля метро на мост, — і, аднак, усяго гэтага было мала, вельмі мала для шчасця. Таму што можна ніколі ў жыцці не бываць у верхніх паверхах "высоткі", у вочы не бачыць метро, не ведаць, што такое сучасныя паэты і мастакі, але шчасце патрэбна чалавеку штодня, сёння, і заўтра, і да смерці.

Таксі вырвалася на Красную плошчу, Тут, на каменнях Лобнага месца стаяла ферма, унізаная сотнямі электрычных лямпачак. Ферма ўзносіла над сабой вогненную касмічную ракету. З дзюзаў ракеты безупынна беглі да камянёў струмені, віхуры электрычнага агню.

— Ты паляцеў бы? — спытаў Яніс.

— Хоць сёння. Гэтая самота, гэты боль, — куды хочаш ад іх. Часам мне здаецца, ад адной зямной непрытульнасці чалавек можа… туды…

— Ну i ад гонару, — сказаў Янiс. — Ад мужнасцi.

Не быў бы ён самім сабою, каб не падправіў.

— Вядома.

З нізкага акна машыны ракета, здавалася, імчала ўжо вышэй муроў.

— На парозе стаім, — сказаў Яніс. — Яшчэ год-два.

— На парозе, — сказаў Андрэй. — Хутчэй бы туды. Што датычыцца мяне, то я хаця й зараз, Проста адсюль. Нават пяра не беручы.

…Увесь вечар Яніс спрабаваў жартаваць. Яны сядзелі за вячэраю. Андрэй выставіў на стол мочаныя яблыкі, паўбутэльку хатняй настойкі (учора перадаў ад маці праезджы зямляк), бразнуў бохан вясковага хлеба, цяжкага і чорнага, як зямля. Калі адкроілі лусту — у пакоі пачуўся такі пах, якога ніколі не бывае ў гарадскім хлебе. Яніс узважыў бохан на руцэ.

— Н-да, — сказаў ён, — цяпер я разумею, чаго гэта беларусы ў свой час адны адбіліся ад татар.

— Што, сілу дае такі хлеб?

— Крый божа. Проста яны гэтым хлебам адбіваліся. Як кінуць такі жарон, дык дзесяцёх татараў на конях як не было.

Андрэю не елася. Апусціўшы вочы, ён шчыкаў хлеб і таму не бачыў, як цяжка і Вайвадсу таксама.

А калі Яніс пайшоў у свой пакой, ён лёг у ложак, і нечакана хутка праваліўся ў цяжкі, дурны сон…

…Прачнуўся недзе каля дзесяці гадзін вечара. Прачнуўся, дрыжучы ад адчаю. Нешта такое страшнае бачыў у сне, што халодны пот высыпаў на лбе.

Седзячы на краі ложка, ён аднаўляў усё, што сніў, і перад ім уставала жудасная ў сваёй вар'яцкай лагічнасці карціна. Так, снег… так, віядук над чыгункай… так, вагон з гэтым страшным надпісам на шыльдачцы…

…Ён сам не памятаў, як з'явіўся на стале ліст паперы.

"Ідзі на вакзал, ідзі на вакзал…"

Гэта гучала ў яго вушах. Рука пачала ліхаманкава бегаць па паперы.

На вулiцах горада ў цёмны час

Не размова, а лёгкі канкан:

— Якая, дзяўчына, футра у вас?

— Французская. "Soukine sine".

Не хачу з iмi. Не прымушай.

У iхнiх вачах каламуць.

У тумане, змрочным, як iх душа,

Яны, як рыбы, плывуць,

Да д'ябла!!! Збочыў. Завулкi ў сне.

Снег згiнае дрэвы. Туман.

I горад простых чакае мяне,

I слядоў на снезе няма.

— Адкажыце, куды маё шчасце пайшло,

Вы, што йдзяцё ўначы,

Гаечны ключ, або дрот, або лом

На сагнутых плячах несучы?

I ў адказ галасоў бязладны харал,

Як спеў, што вецер даруе дратам:

— Iдзi на вакзал. Iдзi на вакзал.

Пра ўсё будзеш ведаць там.

Чаму на вакзал? Чаму? Чаму?

Нельга хіба без яго?

Хiба растопiць у сэрцы зiму

Зыркай топкі агонь?

— Iдзi на вакзал. — Ну што ж, пайду.

Ноч. Завулкi. Снег, як карцеч.

Пусты вакзал. Пусты вiядук.

Нi праводзiнаў. Нi сустрэч.

Ведайце! Без гудкоў, без агню,

Адтуль, дзе звычайна тупiк,

Адыходзiць, сёння ў гадзiну нуль-нуль

"Масква — Вечнасць" цягнік.

Без бiлета залез я ў цёмны вагон.

Маўчаў змярцвела цягнiк.

Нiхто не ведаў, што рушыць ён,

I мяне не сустрэў праваднiк

…Дзед i ўнучка ў пустым купэ,

Маўчанне, цемра i сон.

У дзеда слёзы, як веснi капеж,

У дзяўчынкi коскi, як лён.

Галоўкай дзеду лягла на плячо,

Ўсміхаецца ў сне чамусь.

— Куды вы вязеце такое дзяўчо?

— Сын памёр. Там сумна яму.

Так і я. Мой май адспяваў, адзвінеў.

Шчасце знікла, як сон.