Уладзімір Караткевіч - Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)

Андрэй ішоў начнымі вуліцамі, быццам на кліч. Ён не ведаў, каго ён сустрэне ў яе доме, як там расцэняць ягоны прыход у такі час. Ён хацеў упэўніцца. Яго клікалі, і ён ішоў на кліч.

Паступова нарастала трывога. Ён ведаў, калі Міхал там — дзверы да Ірыны будуць канчаткова зачынены, але прадчуванне і трывога раслі, рабіліся нясцерпнымі. Ён не ведаў, абразілі яго ці не, праўда гэта ці соннае трызненне. Ён ляцеў. Ратаваць.

Ён ужо амаль бег гулкімі начнымі вуліцамі. Адно таксі слізганула паўз яго, і ён з нарастаючым адчаем пабачыў, як шафёр адмоўна пахітаў галавой. Праз два кварталы з'явілася яшчэ адно — тая ж гісторыя. Гэта было як у страшным сне: чалавек бег, і свісцячае дыханне вырывалася з ягоных грудзей.

Калі з'явілася трэцяя зялёная іскра, ён кінуўся акурат на яе дарогу. Узраўлі тармазы.

— На могiлкi спяшаешся, псiхапат?

Айдрэй кінуўся да яго:

— Друг, любы, вязi… Хутчэй толькi!

Шырокае — рэшатам не накрыеш — аблічча шафёра скрывілася:

— У парк!

Андрэй торкаў яму скамечаныя грошы.

— Чалавек ты ці хто?

— А ты чалавек? Лезе пад колы! Засыпаю за рулём. Дзве змены адгрукаў… Кожны затрымлівае. Тры гадзіны таму змена другая скончылася.

У Грынкевіча калаціліся зубы.

— Я кажу табе, чуеш… Я ведаю, з ёю нешта здарылася…

Шафёр паглядзеў на яго зблытаныя валасы і па-вар'яцку спакойныя вочы. Уздыхнуў:

— Валі поруч са мной. Хрэн з табою.

— Толькі хутчэй! Хутчэй!

Машына рванула з месца. Шафёру, відаць, перадалася трывога пасажыра, таму што ён, зрэдку кідаючы на Андрэя косыя неспакойныя позіркі, гнаў «Волгу» так, што дамы ледзь не зліваліся ў шэрую смугу.

Ля дома Ірыны, калі Грынкевіч сунуў яму грошы, поўны камяк, ён асцярожна аддзяліў адну паперку.

— Хопіць.

I дадаў нечакана мяккім для такой морды голасам:

— Бывае, брат… Ты — трымайся…

Самым нясцерпным быў гук званка. Толькі націснуўшы кнопку, Андрэй зразумеў, што ўсё гэта — вар'яцтва, што зараз выбухне страшэнны скандал. Зразумеў, але пайсці не здолеў, бо сэрца ад трывогі аж выскоквала з грудзей.

Пачуліся крокі. Дзверы адчыніліся. Перад Андрэем стаяла Ганна ў лёгкім халаціку колеру асенніх лісцяў. Даючы яму дарогу, яна сказала, быццам не было нічога дзіўнага ў яго прыходзе:

— Праходзь. Яна чакала цябе.

— Што з ёю? — аднымі вуснамі спытаў Андрэй.

— Надзвычай моцны сардэчны прыпадак. Нават цэлая серыя. Я званіла табе, але цябе не было.

— Калі гэта?

— Сёння… А ты адкуль даведаўся?

— Адтуль. Яна ж таксама ведае, што я прыйду. Калі адзін увесь час думае — другі не можа не адчуць.

— Распранайся, — сказала Ганна.

— А яна не спіць?

— Яна не спіць звечара. Трывожыцца.

Андрэй зайшоў у пакой. Асветлены хворым святлом начной лямпы, вымалёўваўся на светлай падушцы закінуты твар Ірыны з цёмнымі, раскінутымі валасамі. Упершыню ён бачыў іх не складзенымі ў вузел ці начную прычоску, — і гэтая нязначная акалічнасць асабліва балюча разанула Андрэя па сэрцы. Быццам толькі тут зразумеў памеры бяды.

Ганна моўчкі выйшла. У глухой цішыні пакоя Андрэй, стоячы, глядзеў на апушчаныя веі жанчыны. Бяскроўны твар быў спакойны, і на яго глядзелі са сцен, як праз цёмную ваду, задумлівыя вочы людзей на карцінах.

Па вуліцы, відаць, прайшла нейкая асабліва цяжкая машына — нячутным, камарыным звонам адказала ёй лыжачка ў пустой шклянцы.

Усё было такім, як і ў той вечар. Толькі не было марознай папараці на шыбах. Тыя ж лікі на іконах, той жа спакой, тое ж чырванаватае святло. I тахта была тая самая.

Усё было такім самым і зусім не такім.

— Сядай, — сказала яна. — Дай мне тваю руку.

Зусім блізка ён убачыў яе распасцёртае цела, прасціну, няўлоўна ўзнятую на грудзях, бяздонныя шэрыя вочы і стомлены велікаваты рот. I гэты рот сказаў, з цяжкасцю склаўшы вусны ў сумную ўсмешку:

— Слухай. Я хачу апраўдацца перад табой.

— Нашто? — спытаў ён.

— Не ведаю, ці можна мне дараваць за ўсё гэта? I ўсё ж я прашу: даруй мне тыя словы. Даруй мне сотні такіх слоў.

— Не трэба, — сказаў ён. — Ты ж мне казала і сотні іншых слоў. Я памятаю толькі іх.

— Не, ты слухай… Не ведаю, як растлумачыць… Але я прадчувала сённяшні дзень… Мне здалося на хвіліну, што табе будзе лягчэй, калі ты будзеш успамінаць мяне з нянавісцю, а не з вечным болем… У той дзень я ўпершыню па-сапраўднаму пачула набліжэнне… Я думала, як мацней абразіць цябе…

Працягнула руку. Паклала яе на яго калена.

— Я зрабіла гэта. Але тут я ўбачыла твой твар. Бог ты мой, табе быццам нажом пад сэрца ўдарылі… Так бывае, калі паміраюць.