Герман Гессе - Стэпавы воўк

Ужо падчас першай гутаркі каля араўкарыі ён назваў сябе Стэпавым ваўком, і гэта таксама крыху азадачыла мяне і збіла спанталыку. Ну што гэта за мова такая?! Я не толькі па прывычцы прыняў гэты выраз, але і сам пачаў неўзабаве ў думках называць нашага жыльца не інакш, як Стэпавым ваўком, ды і сёння не знайшоў бы яму больш трапнага вызначэння. Стэпавы воўк, які, заблудзіўшыся, заблытаў да нас у горад, у стаднае жыццё, - ніякі іншы вобраз больш дакладна не намалюе гэтага чалавека, яго нясмелай адзіноты, яго ваўкаватасці, яго трывогі, яго тугі па радзіме і яго бязроднасці.

Аднойчы выпала мне цэлы вечар назіраць за ім на сімфанічным канцэрце, дзе ён, на маё вялікае здзіўленне, сядзеў непадалёк ад мяне, але не заўважыў. Спачатку давалі Гендэля, высакародную і прыгожую музыку, але Стэпавы воўк сядзеў безудзельна, увесь у сваіх думках, не звяртаючы ўвагі ні на музыку, ні на слухачоў. Асамотнены, чужы і адзінокі, ён сядзеў з халодным, але заклапочаным тварам, апусціўшы вочы. Пасля пачалася другая п'еса, маленькая сімфонія Фрыдэмана Баха, і я дзіву даўся, убачыўшы, як пасля першых жа тактаў мой самотнік заўсміхаўся, заразіўшыся ігрою, ён цалкам замкнуўся ў сабе і хвілін, можа, з дзесяць заставаўся ў такім шчаслівым самазабыцці, здаваўся заглыбленым у такія салодкія мроі, што я ўжо сачыў не так за музыкай, як за ім. Калі п'еса скончылася, ён схамянуўся, выпрастаўся седзячы, намерыўся ўжо быў устаць і выйсці, але такі застаўся ў крэсле, каб ужо паслухаць і апошнюю п'есу - гэта былі варыяцыі Рэгера, музыка, якую многія лічылі крыху зацягненай і нуднаватай. І Стэпавы воўк таксама, спачатку ўважлівы і зычлівы, зноў ухіліўся думкамі, ён заклаў рукі ў кішэні і зноў зайшоўся ў сябе, але гэтым ужо разам не шчасліва і замроена, а скрушліва і нарэшце злосна, яго твар зноў аддаліўся, пашарэў, патух, ён сам здаваўся старым, хворым насупам.

Пасля канцэрта я зноў убачыў яго на вуліцы і назіркам рушыў следам; захінаючыся ў паліто, ён нявесела і стомлена ішоў да нашага квартала, але, затрымаўшыся каля аднаго старамоднага рэстаранчыка, нерашуча зірнуў на гадзіннік і зайшоў у памяшканне. Мне раптам стукнула ў галаву ўвайсці за ім. Ён сядзеў за столікам дробнамяшчанскай гасцёўні, гаспадыня і кельнерка віталі яго як старога знаёмага, я таксама павітаўся і падсеў да яго. Мы прабылі там гадзіну, і за гэты час я выпіў дзве шклянкі мінеральнай вады, а яму прынеслі паўлітра, а потым яшчэ чвэрць літра чырвонага віна. Я сказаў, што быў на канцэрце, але ён не падтрымаў гэтай тэмы. Прачытаўшы этыкетку на маёй бутэльцы з вадой, ён спытаўся, ці не вып'ю я віна, якім ён мяне пачастуе. Калі я прызнаўся, што віна наогул не п'ю, на яго твары зноў паявіўся выраз бездапаможнасці, і ён сказаў:

- Так, ваша праўда. Я таксама гадамі жыў паўстрымліва і падоўгу пасціўся, але цяпер якраз я пад знакам Вадалея, гэта цёмны і вільготны знак.

І калі я жартам падхапіў гэтую заўвагу і здзівіўся, што менавіта ён верыць у астралогію, ён зноў перайшоў на той перабольшана ветлівы тон, які мяне часта крыўдзіў, і сказаў:

- Слушна, і гэтай навуцы я, на жаль, давяраць не магу.

Я развітаўся і пайшоў, а ён вярнуўся дамоў толькі позна ўначы, але паходка яго была як звычайна, і, як заўсёды, ён лёг у ложак не адразу (усё гэта з суседняга пакоя я выдатна чуў), а правёў яшчэ каля дзвюх гадзін у сваёй асветленай гасцёўні.

Не выходзіць з галавы і другі вечар. Я быў адзін дома, цётка кудысьці адлучылася, пазванілі каля параднага, і калі я адчыніў, там стаяла маладая, элегантная дама і, калі яна спытала гера Галера, я пазнаў яе: гэта была тая, чыя картачка вісела ў ягоным пакоі. Я паказаў ёй яго дзверы і пайшоў, яна нейкі час прабыла наверсе; але неўзабаве я пачуў, як яны разам спускаюцца па лесвіцы і выходзяць, жвава і весела жартуючы. Мяне вельмі здзівіла, што ў нашага пустэльніка ёсць каханая, і прытым такая маладая, зграбная і прыглядная, і ўсе мае здагадкі наконт яго і ягонага жыцця зноў паставіліся пад пытанне. Але не прайшло і гадзіны, як ён вярнуўся, адзін, цяжкай, тужлівай хадою, стомлена падняўся па лесвіцы і потым гадзінамі ціха хадзіў па сваёй гасцёўні туды-сюды, рыхтык воўк той у клетцы, і цэлую ноч, амаль да самай раніцы, у ягоным пакоі гарэла святло.

Я зусім нічога не ведаю пра іхнія адносіны і дадам толькі, што з той жанчынай бачыў яго яшчэ адзін раз, дзесьці на вуліцы. Яны ішлі пад руку, у яго быў шчаслівы выгляд, і я зноў здзівіўся, якім мілым, нават дзіцячым мог быць часам яго звычайна заклапочаны, адсутны твар, і зразумеў гэтую жанчыну, і зразумеў зацікаўленасць маёй цёткі ў ягоным лёсе. Але таго вечара ён вярнуўся дамоў засмучаны і няшчасны; я сустрэў яго каля параднага, ён нёс пад паліто, як ужо бывала, італьянскую бутэльку, за якой і праседзеў потым паўночы ў сваім логве. Мне было шкада яго: якім бязрадасным, безуцешным, беспрытульным жыццём ён жыў!