Герман Гессе - Стэпавы воўк

З гэтымі прывычнымі ўжо думкамі ішоў я далей па мокрым асфальце праз адну найбольш зацішную і старую дзяльніцу горада. Насупраць, па той бок вуліцы, стаяў у цемры стары шэры мур, на які я заўсёды любіў глядзець, такі стары, ён заўсёды так бестурботна стаяў паміж маленькай кірхай і зноў жа старой бальніцай, удзень вочы мае часта адпачывалі на яго няроўнай плоскасці, бо мала было такіх ціхіх, слаўных, маўклівых плоскасцяў у цэнтры горада, дзе на кожным квадратным метры гарлалі свае імёны то крама, то адвакат, то вынаходнік, то ўрач, то цырульнік альбо мазольных справаў майстар. Старавечны гэты мур і цяпер быў, я бачыў, у цішы і спакоі, але нешта-такі ў ім перамянілася, я разгубіўся, калі ўбачыў пасярэдзіне яго прыгожую брамку са стрэльчатым скляпеннем, бо не мог сказаць, была яна тут заўсёды, а ці толькі нядаўна паявілася. Выгляд у яе, несумненна, старым-стары-замшэлы; мусіць, ужо шмат стагоддзяў таму назад гэтая замкнутая брамка з цёмнай драўлянай палавінкай вяла ў які-небудзь заспаны кляштарны двор, ды і сёння, мабыць, вяла туды ж, хоць ад кляштара нічога не засталося, і, мусібыць, я яе сотні разоў бачыў, але проста не заўважаў, можа быць, яе пафарбавалі нанава, і таму яна далася мне ў вочы. У кожным разе, я спыніўся і ўважліва паглядзеў туды, але не пайшоў на той бок, надта ж бо раскіс мокры брук; я стаяў на тратуары і толькі глядзеў туды, было ўжо досыць цёмна, і мне здалося, што брамка ўпрыгожана вянком ці тое нечым стракатым. І, прыгледзеўшыся лепш, я ўбачыў над брамкаю светлую шыльду, на якой, так мне здалося, было нешта напісана. Я напружыў вочы і нарэшце, нягледзячы на бруд і лужыны, перайшоў на па-той бок. Тут я ўбачыў над брамкаю, на шэра-зялёным ад старасці муры, цьмяна асветленую пляму, па ёй хуценька беглі стракатыя літары, яны адразу знікалі, вярталіся і зноў рассейваліся. Ну вось, падумаў я, цяпер і гэты стары слаўны мур спаганілі светлавой рэкламай! Між тым я разабраў некалькі слоў, прачытаць іх было цяжка, даводзілася больш здагадвацца, літары з'яўляліся нераўнамерна, вельмі бледныя і невыразныя, і вельмі хутка тухлі. Чалавек, які збіраўся правярнуць на гэтым справунак, вынаходлівасцю не вызначаўся, ён быў Стэпавы воўк, бедалага; чаму ён запусціў свае літары сюды, на гэты мур, у самым цёмным закутку старамесця, такою парою, ды яшчэ ў халепу, калі тут ніхто не ходзіць, і чаму яны такія лёткія, такія эфірныя, такія вычудліва-неразборлівыя? Але вось нарэшце-такі мне ўдалося злавіць некалькі слоў падрад, а менавіта:

Я паспрабаваў адчыніць брамку; цяжка, старая клямка запала і не паддавалася, колькі я ні ціскаў. Гульня літар скончылася, спынілася раптоўна, маркотліва зразумеўшы сваю марнасць. Я адступіўся крыху назад, улез у самую гразюку, літары больш не з'яўляліся, гульня іх патухла, я доўга стаяў у гразі і чакаў, але дарма.

І раптам, калі ўжо перастаў чакаць і вярнуўся на тратуар, перад мною, адбіўшыся ў асфальце, прамільгнула некалькі літар.

Я прачытаў:

Я прамерз, але яшчэ доўга прастаяў, чакаючы далей. Але далей - больш нічога. І калі я яшчэ стаяў і думаў пра тое, як прыгожа мільгаюць агеньчыкі літар на вільготным муры і ў чорным бляску асфальту, да мяне раптам вярнуўся абрывак маіх ранейшых думак - параўнанне са светлым следам, які раставаў удалечыні.

Я моцна скалеў і пайшоў з мараю пра гэты след, з сумам пра брамку ў магічны тэатр, даступны толькі вар'ятам. Тым часам я выйшаў у раён рынка, дзе не было недахопу ў вячэрніх забавах, на кожным кроку тут віселі афішы і заклікалі надпісы: жаночая харавая капэла - вар'етэ - кіно - танцы, але ўсё яно было не маё, было для «ўсіх», для нармальных людзей, якія на самай справе ўсюды, як я бачыў, тлуміліся ў пад'ездах. І ўсё ж мая маркота крыху рассеялася, да мяне ўсё-такі дайшло вітанне з іншага свету, скокі некалькіх каляровых літар гралі ў маёй душы і закранулі патайныя струны, залаты след зноў замільгатаў.

Я знайшоў дапатопную забягалаўку, дзе з майго першага прыезду ў горад, гадоў дваццаць таму назад, нічога не змянілася, і гаспадыня ўсё яшчэ тая, і многія цяперашнія госці праседжвалі тут і тады і на тых самых месцах, за тымі самымі «чарачкамі». Я зайшоў у гэты сціплы прытулак, тут было сховішча. Толькі і ўсяго, праўда, такое самае, як там на лесвіцы перад араўкарыяй, тут я таксама не знаходзіў ні радзімы, ні грамадства, а знаходзіў толькі як глядач зацішнае месцейка перад сцэнай, дзе чужыя людзі гралі чужыя п'есы, але нават і гэты зацішак быў нечагась варты: ні шматлюдства, ні гаму, ні музыкі, толькі некалькі спакойных абываталяў за незасланымі драўлянымі столікамі (ні мармуру, ні эмаліраванага металу, ні плюшу, ні медзі), і перад кожным - вечаровы напой - добрае, дабротнае віно. Можа, гэтыя некалькі застольцаў са знаёмымі мне тварамі былі самыя сапраўдныя філістары, і дома ў іх, у іх філістарскіх кватэрах, стаялі прылізаныя дамовыя алтары перад тупымі ідаламі задаволенасці, а можа, яны былі, як і я, адзінокія, спанталычаныя ў дарозе забулдыгі, якія задуменна тапілі ў віне свае збанкрутаваныя ідэалы, такія самыя стэпавыя ваўкі і небаракі, як і я; гэтага я не ведаў. Кожнага з іх цягнула сюды нейкая свая настальгія, нейкая расчараванасць, нейкая патрэба перамены, жанаты шукаў тут атмасферы сваёй халасцякай пары, стары чыноўнік - водгаласу свайго студэнцтва, усе яны былі даволі маўклівыя, і ўсе пілі, сядзелі, як і я, за бутэлькай эльзаскага, а не перад жаночай харавой капэлай. Тут я кінуў якар, тут можна было пранэндзіць гадзіну, а тое і дзве. Адпіўшы эльзаскага, я адразу адчуў, што з самае раніцы нічога не еў.