Чарлз Дыкенс - Калядны харал

— Ну, а цяпер мой клунак, Джо, — сказала першая жанчына.

Джо апусціўся для зручнасці на калені і, разблытаўшы мноства вузялкоў, выцягнуў вялізны і цяжкі скрутак цёмнае тканіны.

— Ну і што гэта ў нас? — спытаў Джо. — Няўжо полаг?

— Хо! — са смехам усклікнула жанчына, сагнуўшыся ад смеху, — Ну безумоўна полаг!

— І ты што, сцягнула яго з кольцамі і ўсім астатнім, пакуль ён там ляжаў? — выгукнуў Джо.

— Але ж, — адказала жанчына. — А чаму б і не?

— Ды табе лёсам наканавана разбагацець, — сказаў Джо. — І ты дакладна разбагацееш.

— Калі вядзецца пра такога, як ён, Джо, я сядзець склаўшы рукі не буду, а займуся тым, што кепска ляжыць, — абыякава адказала жанчына. — Гэй, не запэцкай алеем коўдраў!

— Яго коўдры? — пацікавіўся Джо.

— Анягож, чые яшчэ! — адказала жанчына. — Ён без іх цяпер наўрад ці змерзне.

— Спадзяюся, ён не ад якой заразы здырдзіўся? Га? — сказаў Джо, спыніўшы працу і падняўшы вочы ад здабычы.

— На гэты конт не хвалюйся, — адказала жанчына. — Кампанія мерцвяка не такая прыемная, каб корпацца з ім, калі ён заразны. Ды глядзі ты на гэтую сарочку, пакуль вочы не вылезуць: ні дзюрачкі, ні плямачкі! Гэта яго найлепшая, а якая тонкая! Калі б не я, дальбог бы змарнавалася.

— Як гэта змарнавалася? — не зразумеў Джо.

— Начапілі б яе на старэчу і так бы і пахавалі, будзе пэўныя, — са смехам адказала жанчына. — Камусьці хапіла розуму надзець яе на мерцвяка, а я вось зняла. Хопіць з яго і паркалю, бо навошта ён яшчэ патрэбны? Ён проста створаны для трупаў. Брыдчэйшым дзед ад гэтага не зробіцца.

Скрудж з жахам прыслухоўваўся да гаворкі. Ён з такім абурэннем і гідлівасцю глядзеў на гэтых людзей, што ў мізэрным святле старызнікавай лямпы сабраліся вакол свае здабычы, быццам гэта не людзі, а разбэшчаныя дэманы, што таргуюцца за сам труп.

— Ха-ха-ха! — засмяялася першая жанчына, калі стары Джо дастаў фланэлевы мяшэчак з грашыма і выклаў на падлозе кучку манет для кожнага кліента. — Глядзіце, як усё скончылася! Пакуль жыў, распужаў усіх каго мог, каб мы пасля яго смерці мелі чым разжыцца. Ха-ха-ха!

— Дух! — усклікнуў Скрудж, скаланаючыся з галавы да пятак. — Я ўсё, усё зразумеў! На месцы гэтага няшчаснага мог быць я! Маё жыццё ідзе да гэтага! Божа літасцівы, а гэта яшчэ што?

Ён спалохана адхінуўся, бо карціна змянілася, і цяпер ён стаяў амаль усутыч з ложкам, голым ложкам без полага, дзе пад падранай прасціной ляжала нешта, што, хаця і было нямым, сведчыла пра сябе жудаснай мовай. У пакоі было цёмна, занадта цёмна, каб нешта разгледзець, аднак незразумелая сіла прымусіла Скруджа азірнуцца навокал, каб дазнацца, што гэта за пакой. Аднекуль звонку бляклае святло падала проста на ложак, на якім ляжаў абрабаваны і абабраны, недагледжаны, не аплаканы, занядбаны мярцвяк.

Скрудж зірнуў на Духа, рука якога цвёрда паказвала на галаву памерлага. Прасціну накінулі так неахайна, што Скрудж мог лёгка яе падняць: адзін рух пальцам — і твар адкрыты. Скрудж думаў пра тое, як гэта проста, хацеў — і не меў сілаў адсунуць покрыва, як не меў сілаў вызваліцца ад здані, што стаяла побач.

О, халодная, халодная, вусцішная Смерць, узвядзі тут свой алтар і ўбяры яго ўсімі падуладнымі табе жахамі, бо тут — твая гаспода! Але на галаве таго, каго любілі, шанавалі і цанілі, ты не кранеш дзеля сваіх страшных мэтаў ніводнага валаска, як не здолееш сказіць рысы яго твару. Нічога, што яго рука пацяжэла і падае, калі яе апусціш, нічога, што яго сэрца і кроў спыніліся, бо рука гэтая была шчодрай, высакароднай і шчырай, сэрца — мужным, цёплым і пяшчотным, а кроў была крывёй чалавека. Бі, цень, бі! І глядзі, як з раны ўзрастуць добрыя справы, каб пасеяць у свеце бессмяротнае жыццё.

Ніхто не нашаптаў гэтых словаў у вушы Скруджу, але гледзячы на ложак, ён усё ж чуў іх. Калі падняць зараз гэтага чалавека, думаў Скрудж, што прыгадалася б яму найперш? Сквапнасць, заблытаныя справы, пакутлівыя клопаты? Да вялікага ж багацця яны прывялі!

Вось ляжыць ён у цёмным пустым доме, і няма ні мужчыны, ні жанчыны, ні дзіцяці, якія маглі б сказаць: калі-нікалі ён быў да мяне добры, і ў памяць пра адно яго добрае слова я таксама зраблю яму дабро. Ля дзвярэй шкрабаецца кот, і чуваць, як пад ачагом скубуцца пацукі. Чаго ім трэба ў гэтым жытле смерці і чаму яны такія ўзбаламучаныя і неспакойныя, Скрудж нават падумаць баяўся.

— Дух, — сказаў ён, — гэта пачварнае месца. Павер, пакінуўшы яго, я не забуду гэтага ўроку. Хадзем адсюль!

Але маўклівы Дух па-ранейшаму паказваў пальцам на цела.