Чарльз Дыкенс - Олівер Твіст

— Так, яны жылі паасобку, — сказаў Манкс. — І што з таго?

— Калі яны пражылі асобна колькі часу, — працягваў містэр Браўнлоў, — ваша маці праз сваю залішнюю легкадумнасць зусім забылася на мужа, які быў маладзейшы за яе на добрыя дзесяць гадоў і працягваў сваё існаванне дома без аніякіх надзей на будучыню — аж пакуль яму не надарылася сустрэць новых сяброў. Гэтую акалічнасць вы, безумоўна, ведаеце.

— Зусім не, — сказаў Манкс, адвёўшы вочы і стукаючы нагой па падлозе з выглядам чалавека, які вырашыў адмаўляць усё. — Зусім не.

— Тое, як вы сябе паводзіце, сцвярджае мяне ў пэўнасці, што вы гэта ведаеце, ніколі не забываліся на гэта і не пераставалі думаць пра гэта з горыччу, — адказаў містэр Браўнлоў. — Нагадваю падзеі пятнаццацігадовай даўніны, калі вам было не болей за адзінаццаць гадоў, а вашаму бацьку толькі трыццаць адзін — таму што, паўтару, ён быў зусім яшчэ хлопчыкам, калі яго бацька загадаў яму жаніцца. Ці трэба мне вяртацца да падзей, якія кідаюць цень на памяць вашага бацькі? Або вы пазбавіце нас ад гэтай неабходнасці і скажаце праўду?

— Мне няма чаго сказаць, — быў адказ Манкса. — Можаце працягваць свае размовы, калі хочаце.

— Такім чынам, адным з гэтых новых сяброў быў марскі афіцэр, які выйшаў у адстаўку і чыя жонка памерла паўгады таму, пакінуўшы яму двух дзяцей — іх было больш, але з усёй сям’і выжылі толькі двое. Абедзве былі дзяўчынкі, адна была прыўкрасным стварэннем дзевятнаццаці гадоў, другая — зусім яшчэ дзіцём двух ці трох гадоў.

— Пры чым тут я? — спытаў Манкс.

— Яны жылі, — працягваў містэр Браўнлоў, быццам не заўважыў, што яго перапынілі, — у той частцы краіны, у якую ваш бацька трапіў падчас сваіх вандровак і дзе ён усталяваўся на жыццё. Знаёмства, блізкасць, сяброўства — хутка змяняліся адно на адно. Ваш бацька быў таленавіты, як няшмат хто. У яго была душа і схільнасці ягонай сястры. Чым бліжэй стары афіцэр знаёміўся з ім, тым больш яго любіў. Добра было б, каб гэтым і скончылася. Але дачка палюбіла яго таксама.

Стары джэнтльмен перапыніўся; Манкс кусаў вусны, утаропіўшыся ў падлогу. Убачыўшы гэта, стары джэнтльмен адразу працягваў:

— Напрыканцы года выйшла, што ён узяў на сябе абавязак, святы абавязак перад гэтай дзяўчынай, бо стаў аб’ектам першага, сапраўднага, палкага, непадзельнага кахання шчырай, нявіннай дзяўчыны.

— Ваша байка не з кароткіх, — заўважыў Манкс, ёрзаючы на крэсле.

— Гэта праўдзівая гісторыя пра суворыя выпрабаванні, пакуты і смутак, малады чалавек, — адпрэчыў містэр Браўнлоў, — а такімі звычайна якраз і бываюць гэткія гісторыі; калі б гэта была гісторыя весялосці і шчасця без перашкодаў, то яна была б вельмі кароткай. Нарэшце памёр адзін з багатых родзічаў, дзеля інтарэсаў і важнасці якога і быў ахвяраваны, як гэта часта бывае, ваш бацька, і дзеля кампенсацыі шкоды, якую спрычыніла тая сітуацыя, ён пакінуў вашаму бацьку ў спадчыну панацэю ад усялякага смутку — Грошы. Вашаму бацьку неабходна было адразу ехаць у Рым, куды той родзіч паехаў папраўляць здароўе і дзе памёр, пакінуўшы свае справы ў вялікім беспарадку. Ён і паехаў, але там заразіўся смяротнай хваробай; як толькі вестка пра гэта дасягнула Парыжа, за ім следам паехала ваша маці, якая ўзяла з сабою і вас. Ён памёр праз дзень пасля яе прыезду, і не пакінуў тастамента, — не пакінуў, і, такім чынам, уся маёмасць перайшла да яе і вас.

Тут Манкс сцішыў дыханне, і ягоны твар выдаў найвялікшую зацікаўленасць, хоць ён і не глядзеў на апавядальніка. Калі містэр Браўнлоў зрабіў перапынак, ён памяняў сваю позу і з выглядам чалавека, які адчуў нечаканую палёгку, выцер гарачы твар і рукі.

— Перад тым як ад’ехаць у Рым, па дарозе цераз Лондан, — прамовіў працяжна містэр Браўнлоў, уважліва гледзячы ў твар свайму візаві, — ён зайшоў да мяне.

— Ніколі не чуў пра гэта, — перапыніў яго Манкс тонам, які меў гучаць недаверліва, але выяўляў хутчэй здзіўленне і нязгоду.

— Ён наведаў мяне і пакінуў у мяне сярод іншых рэчаў карціну — партрэт, які намаляваў ён сам, — выяву гэтай беднай дзяўчыны. Ён не хацеў пакідаць яго і не мог узяць з сабой у сваё паспешнае падарожжа. Ад непакою і згрызотаў сумлення ён высах і стаў падобным да ўласнага ценю, гаварыў няўцямна і без сувязі пра катастрофу, страту гонару, у якой вінаваты ён сам, даверыў мне свой намер перавесці ўсю маёмасць, не зважаючы на страты, у грошы, пакінуць жонцы і вам частку спадчыны і ўцячы за мяжу — я лёгка здагадаўся, што ўцякаць ён збіраўся не адзін, — а потым ніколі больш сюды не вярнуцца. Нават перада мной, сваім старым сябрам яшчэ з маладых гадоў, чыя моцная прыхільнасць каранілася ў зямлі, якой быў закрыты нехта самы дарагі для нас абодвух — нават перада мной ён устрымаўся ад удакладненняў, паабяцаўшы напісаць ліст і ў ім распавесці пра ўсё падрабязна, а потым яшчэ раз наведаць мяне, у апошні раз у жыцці. Але не! Гэта і быў апошні раз. Ніякага ліста я не атрымаў і яго самога больш ніколі не бачыў.