Чарльз Дыкенс - Олівер Твіст

Олівер прачнуўся ўранні ад моцнага груку ў дзверы. Не паспеў ён так-сяк апрануцца, як пагрукалі зноў, злосна і патрабавальна, разоў дваццаць пяць. Калі ён пачаў здымаць ланцужок, груканне нагамі ў дзверы перапынілася, і пачуўся голас.

— Адчыніш ты там дзверы ці не? — прамовіў голас таго, хто нагамі калаціў у дзверы.

— Ужо адчыняю, сэр, — адказваў Олівер, скідваючы ланцужок і паварочваючы ключ.

— Гэта ты будзеш новым служкам, га? — сказаў голас праз замочную адтуліну.

— Так, сэр, — адказаў Олівер.

— Колькі табе гадоў? — дапытваўся голас.

— Дзесяць, сэр, — адказаў Олівер.

— Але ж ты ў мяне і заробіш, калі я ўвайду, — сказаў голас, — успомніш мае словы, шчанюк прыходскі! — і пасля гэтай зваблівай абяцанкі голас перайшоў на свіст.

Олівер занадта часта быў аб’ектам аперацыі, якую толькі што так выразна азначылі, каб сумнявацца, што той, каму належыць голас, самым пэўным чынам выканае пагрозу. Ён дрыготкай рукою адвёў засаўку і адчыніў дзверы.

Секунду ці дзве Олівер аглядваў вуліцу, зірнуў налева, направа, агледзеў тратуар насупраць, мяркуючы, што невядомы, які гаварыў да яго праз замочную адтуліну, адышоўся на пару крокаў, каб сагрэцца. Але ён не бачыў паблізу нікога, акрамя большага хлопчыка з прытулку, які сядзеў перад домам на шулі і еў бутэрброд, разразаючы яго сцізорыкам на кавалкі велічынёй з ягоны рот і жвава заглынаючы іх.

— Прашу прабачыць, сэр, — сказаў Олівер нарэшце, упэўніўшыся, што нікога больш не было, — гэта вы грукалі?

— Гэта я малаціў, — адказаў інтэрнатаўскі.

— Вам патрэбная труна, сэр? — шчыра запытаў Олівер.

Тут інтэрнатаўскі зрабіўся страшэнна злосным і сказаў, што Оліверу самому неўзабаве спатрэбіцца такая штука, калі ён будзе наразаць такія жарты са старэйшымі.

— А ці ведаеш ты, шчанё прыходскае, хто я такі? — прамовіў далей інтэрнатаўскі, злазячы з шулы.

— Не, сэр, — адказаў Олівер.

— Я містэр Ноэ Клэйпал, — сказаў інтэрнатаўскі, — і ты падпарадкоўваешся мне. Адчыні аканіцы, хайча ты малая лайдачая!

Сказаўшы гэта, містэр Клэйпал паддаў Оліверу нагой пад зад і з вялікай годнасцю увайшоў у краму. Галавастаму таўсматаму падлетку з вузкімі вачыма і тупым выразам твару пры любых абставінах цяжка захоўваць годны выгляд, тым больш калі да гэтых прывабных рысаў дадаюцца чырвоны нос і жоўтыя кароткія нагавіцы.

Олівер, апусціўшы аканіцы, паспрабаваў перанесці адну з іх у закутак за домам, дзе яны стаялі ўдзень. Хістаючыся пад цяжарам, ён разбіў шыбу. Ноэ, запэўніўшы, што мала яму не будзе, міласціва дапамог яму. Неўзабаве зверху спусцілася місіс Саўэрберы, і Олівер, як гэта прадказаў Ноэ, зарабіў, а потым пайшоў з гэтым маладым джэнтльменам снедаць.

— Ідзі бліжэй да агню, Ноэ, — сказала Шарлот. — Я адшкадавала табе ад сняданка гаспадароў файны кавалачак вяндліны.

Олівер, зачыні за містэрам Клэйпалам дзверы і вазьмі сабе тое, што я паклала на накрыўку рондаля. Вось твая гарбата. Бяры ўсё вунь на тую скрынку ды еш хутчэй, бо хутка ты будзеш патрэбны ў краме. Чуеш ці не?

— Чуеш, шчанюк? — сказаў Ноэ Клэйпал.

— Божа, Ноэ, — сказала Шарлот, — ну і дзівак з цябе! Чаму ты не пакінеш хлопца ў спакоі?

— Пакінеш у спакоі! — паўтарыў Ноэ. — Яго і так усе дапраўды пакінулі ў спакоі. Ні бацька, ні маці ані ў чым не абцяжарваюць яго. Усе родзічы пакінулі яго, каб ён ішоў сваёй дарогай. Ці не так, Шарлот? Хі-хі-хі! Гы-гы-гы!

— Ну і дзівак з цябе! — адгукнулася Шарлот і шчыра засмяялася. Услед за ёй засмяяўся і Ноэ, пасля чаго абое з пагардай паглядзелі на беднага Олівера Твіста, які, дрыжучы, сядзеў на скрынцы ў халодным кутку пакоя і еў смярдзючыя аб’едкі, пакінутыя адмыслова для яго.

Ноэ быў інтэрнацкім хлопчыкам, а не сіратой з працоўні. Ён не быў байструком, мог прасачыць увесь свой радавод ад бацькоў, якія жылі ў нястачах. Маці ягоная была прачка, а бацька — п’янтос-салдат на драўлянай назе, з дзённай пенсіяй у два пенсы з паловай і яшчэ нейкай невытлумачальнай драбніцай. Служкі з лавак па суседству даўно ўжо мелі звычку прылюдна дражніць Ноэ ганебнымі мянушкамі накшталт «скураны», «інтэрнацкі» і гэтак далей. І Ноэ трываў гэта, не адказваючы. Але нарэшце лёс паслаў яму бязбацькавіча, дзіця без роду і племя, на якога нават самы нікчэмны чалавек мог з пагардай паказаць пальцам, і Ноэ адыгрываўся на ім аж цераз верх. Гэта дае спажыву для разваг. Гэта паказвае нам, якой часам дзіўнай рэччу можа быць чалавечая прырода і як адны і тыя самыя прыемныя якасці развіваюцца і ў вытанчанага лорда, і ў бруднага хлопчыка з прытулку.