Чарльз Дыкенс - Олівер Твіст

— Добра, дык што з хлопчыкам?

— О! — адказаў трунар. — А як жа, містэр Бамбл, вы ж ведаеце! Я плачу вялікія падаткі на карысць бедных!

— Гм! — прамовіў містэр Бамбл. — Ну і?

— Ну, — працягваў трунар, — дык я ўжо думаў, што калі я так шмат сплачваю на іх карысць, то меў бы права ўзяць з іх столькі, колькі магу, містэр Бамбл, так што... так што... я думаю, што я сам вазьму хлопчыка.

Містэр Бамбл падхапіў трунара пад руку і павёў у будынак. Містэр Саўэрберы пяць хвілін дамаўляўся з чальцамі рады, і было вырашана, што Олівер тым жа вечарам будзе пасланы да яго «на выпрабаванне».

У дачыненні да прыходскага вучня гэта азначала наступнае: калі гаспадар пасля кароткай праверкі прыходзіў да высновы, што ён можа загрузіць хлопчыка дастатковай колькасцю працы, не надта трацячыся на ежу, то ён мог захаваць яго ў сябе на гады і рабіць з ім, што толькі пажадае.

Калі маленькага Олівера ў той вечар паставілі перад «джэнтльменамі» і абвясцілі яму, што ён мусіць сёння ісці да трунара за служку ў доме і што калі ён пажаліцца або яшчэ раз вернецца ў прыход, то яго сашлюць у мора, каб ён там патануў, або каб яму размажджэрылі галаву, як гэта часта бывае, — Олівер успрыняў гэта так абыякава, што ўсе як адзін закляймілі яго закаснелым малым нягоднікам і загадалі містэру Бамблу выдаліць яго з памяшкання.

Хоць, зразумелым чынам, чальцы рады якраз мусілі найперш і ў найвышэйшай ступені пранікнуцца дабрачынным здзіўленнем ды жахам пры самых малых прыкметах адсутнасці рэагавання з боку каго б ні было, але ў гэтым выпадку яны памыляліся. Проста Олівер замест таго, каб быць занадта няўражлівым, быў занадта ўражлівы і дзеля захавання жыцця адключаўся і рабіўся зацяты і маркотны, калі з ім абыходзіліся дрэнна. Ён у поўным маўчанні выслухаў навіну аб сваім прызначэнні; яму сунулі ў рукі ягонае майно, несці якое зусім не было цяжка, бо яно ўсё змяшчалася ў карычневым пакунку з паперы памерам з паўфута даўжыні і цалі з тры шырыні. Ён насунуў на вочы шапку і, ушчаперыўшыся ў крысо кур’еравага шыняля, накіраваўся з гэтым службоўцам да месца новых пакутаў.

Нейкі час містэр Бамбл валок яго моўчкі, без каментароў, бо ён, як гэта і належыць прыходскаму кур’еру, трымаў галаву проста; дзень быў ветраны, і крыссё шыняля, лунаючы ў вятрыску, цалкам закрывала маленькага Олівера і вельмі выгадна расхінала камізэльку кур’ера з доўгімі лацканамі і яго кароткія карычневыя аксамітныя штаны. Калі яны падышлі да месца прызначэння, містэр Бамбл усё-ткі палічыў патрэбным зірнуць уніз і ўпэўніцца, што дзіця выглядае як мае быць, яго можна паказваць новаму гаспадару. Так ён і зрабіў, надаўшы твару выраз велічна-апякунскі.

— Олівер! — мовіў містэр Бамбл.

— Слухаю, сэр, — адказаў Олівер голасам ціхім і дрогкім.

— Падыміце шапку з вачэй, сэр, і падыміце галаву!

Хоць Олівер адразу зрабіў так, як яму сказалі, і хуценька правёў вольнаю рукой па вачах, але калі ён паглядзеў насвайго правадніка, было відаць, што ў вачах у дзіцяці стаялі слёзы. Містэр Бамбл пільна паглядзеў на яго: слёзы скаціліся ў хлопца па шчаках. За першымі слязінкамі пакаціліся яшчэ і яшчэ. Дзіця высільвалася іх стрымаць, але без поспеху. Прыняўшы другую руку ад містэра Бамбла, ён затуліў твар абедзвюма рукамі і заплакаў. Хутка слёз назбіралася столькі, што яны сталі працякаць паміж барадою і тонкімі, кашчавымі пальцамі.

— Вось як! — усклікнуў містэр Бамбл, прыпыніўшыся і кінуўшы на свайго выхаванца злосны позірк. — Вось як! З усіх самых няўдзячных, самых нявыхаваных хлопчыкаў, якіх я калі б там ні было бачыў, ты, Олівер, самы...

— Не, не, сэр, — усхліпваў Олівер, чапляючыся за руку з добра яму вядомай кульбай, — не, не, сэр; я папраўлюся, сэр, я напраўду, сапраўды стану лепшым! Я вельмі маленькі хлопчык, і я... я... такі...

— Такі што? — здзіўлена дапытваўся містэр Бамбл.

— Такі самотны, сэр! Такі надта самотны! — плакала дзіця. — Усе мяне ненавідзяць. О сэр, калі ласка, не злуйцеся на мяне!

Хлапчаня прыціснула рукі да сэрца і зазірнула ў твар свайго праважатага з непадробнай скрухай і надломам.

Містэр Бамбл з пэўным здзіўленнем вытрымаў жаласлівы і бездапаможны позірк Олівера, пару разоў пракашляўся, барматнуўшы нешта наконт «клятага кашлю», і загадаў Оліверу выцерці вочы ды быць добрым хлопчыкам. Потым, узяўшы яго за руку, моўчкі павёў далей.

Трунар, які якраз апусціў жалюзі на вокнах, нешта запісваў пры святле вельмі прыдатнай тут жалобнай свечкі ў свой гросбух.

— А, — сказаў трунар, падымаючы галаву ад стала і не дапісаўшы слова, — гэта вы, Бамбл?