Шолам-Алейхем - Песня песняў

Маміны словы поўныя любасці, адданасці і душэўнай цеплыні. Бузя ўстае і, бязгучна ступаючы, нясе мне відэлец і нож — знаёмыя велікодныя відэлец і нож. Усё мне знаёмае. Ніводная рэч не змянілася. Ні на кропельку. Тая самая талерка з вялікімі зялёнымі фігавымі лістамі. Тыя самыя відэлец і нож з белымі касцянымі дзяржальнамі. Той самы духмяны водар велікоднага гусінага шмальцу. Той самы райскі смак напечанай да вялікадня мацы. Нішто не змянілася ні на волас. Усё кропля ў кроплю як раней.

Калі не лічыць, што тады ў перадвелікодны дзень мы елі ўдваіх разам з Бузяю. Мы елі, мне помніцца, з аднае талеркі. Вось з гэтай самай прыгожай размаляванай велікоднай талеркі, пакрытай зялёнымі фігавымі лістамі. І яшчэ, я помню, мама давала нам арэхі. Поўныя кішэні арэхаў. І мы тады браліся за рукі — я добра помню — Бузя і я, і пускаліся ляцець, як арлы. Я бягу — яна бяжыць следам. Я ўскокваю на бярвенне — яна за мною. Я ўгору — яна ўгору. Я ўніз — і яна ўніз.

— Шымек! Дакуль мы будзем бегчы, Шымек? — кажа мне Бузя.

А я адказваю ёй словамі з «Песні песняў»: «Ад шэяфуях гаём — пакуль не згасне дыханне дня; вэносі гацлалім — і не пабягуць цені…»

Гэта было некалі, шмат гадоў таму. Цяпер Бузя вырасла, зрабілася вялікай. І я вырас, зрабіўся вялікім. І стала Бузя нявестаю, чыёйсьці нявестаю, чыёйсці, не маёю… І мне хочацца застацца з Бузяю сам-насам. І мне хочацца сказаць ёй некалькі слоў. Я хачу пачуць яе голас. Словамі з «Песні песняў» хочацца мне сказаць ёй: «Гарыіні эс мараіх — дай мне ўбачыць аблічча тваё. Гашмііні эс койлэйх — дай мне пачуць голас твой…» І здаецца мне, што вочы яе адказваюць мне таксама моваю «Песні песняў»: «Лэхо додзі — хадзем, каханы; нэйцэй гасодэ — не тут, але там, на волі… На волі… Там я скажу табе. Там я раскажу табе. Там мы будзем гаварыць. Там…»

Праз акно я кідаю пагляд на вуліцу. Ах, як там цудоўна! Нібыта ў «Песні песняў»! Шкада толькі, што хутка скончыцца дзень. Нізка-нізка апускаецца сонейка і фарбуе неба чырвоным золатам. Золата адсвечвае ў Бузіных вачах. Яны купаюцца ў золаце. Хутка пагасне дзень. У мяне не будзе, напэўна, часу перакінуцца з Бузяю хоць слоўцам. Увесь дзень змарнаваны на пустапарожнія размовы з татам, з мамаю, з раднёю — што я чуў, што бачыў… Я ўстаю і выглядваю праз акно на вуліцу і, як бы мімахадзь, звяртаюся да Бузі:

— А ці не прайсціся нам крыху? Так даўно дома не быў. Хочацца зірнуць на наш двор, агледзець горад…

Вы не ведаеце, што з Бузяю? Яе твар успыхнуў, так і палае. Як сонечны шар перад тым, як закаціцца, гэтак пачырванела яна. Яна зіркае на тату. Відаць, яна хоча ведаць, што скажа тата. А тата глядзіць на маму паверх сярэбраных акуляраў. Ён пагладжвае сярэбраныя ніці сваёй сярэбранай барады і гаворыць проста так, ні да кога не звяртаючыся:

— Сонца садзіцца. Час пераапранацца, ісці маліцца ў сінагогу. Пара запальваць свечкі. Як ты думаеш?

Не, відаць, сёння мне не ўдасца хоць словам перакінуцца з Бузяю. Мы ідзём пераапранацца. Мама ўжо выглядае зусім па-велікоднаму. Яна ўжо апранула сваю святочную ядвабную сукенку. Яе белыя рукі свецяцца. Ні ў кога няма такіх прыгожых белых рук, як у маёй маці. Скора яна пачне запальваць свечкі. Сваімі белымі рукамі яна закрые вочы і ціха-ціха заплача, як калісьці. Апошні прамень заходзячага сонца будзе блукаць па яе прыгожых, чыстых, белых руках. Ні ў кога няма такіх прыгожых, далікатных, белых рук, як у маёй маці.

Аднак што з Бузяю? Яе твар пагас, нібы сонца, якое амаль закацілася, нібы дзень, які амаль дагарэў. Прыгожая, прывабная яна, аднак, як ніколі. І глыбока маркотныя яе прыгожыя блакітныя вочы з «Песні песняў». Задумлівыя вочы яе.

Пра што думае зараз Бузя? Пра дарагога госця, якога яна так выглядала і які прыляцеў так знянацку пасля таго, як не быў дома гэтак бясконца доўга?.. Альбо пра сваю маці, якая другі раз выйшла замуж і, з'ехаўшы далёка ў свет, зусім забылася, што ў яе ёсць дачка па імені Бузя? А мо пра свайго жаніха думае зараз Бузя, пра свайго жаніха, якога бацькі навязалі ёй, вядома ж, супраць волі? І пра сваё вяселле, якое мае адбыцца ў суботу пасля швуэс, вяселле з чалавекам, якога яна знаць не знае, ведаць не ведае?.. А магчыма, я памыляюся, і ўсё зусім наадварот? Можа, лічыць яна не злічыць дні ад вялікадня да швуэс, да першай суботы пасля швуэс? Таму што гэта — яе абраннік, таму што ён любы і дарагі ёй. Ён павядзе яе пад вянец, і яму падорыць яна сваё сэрца і сваю любоў. А я? Мне яна, на бяду, не болей як сястра. Была сястрою і засталася сястрою… І мне здаецца, што яна глядзіць на мяне са шкадаваннем і ў той жа час крыху сярдзіта і кажа мне, як некалі, словамі «Песні песняў»: «Мі йітанхо кэох лі — чаму ты не брат мой? Ах, ну чаму ты мне не брат?!.» Што адказаць ёй? Я ўжо ведаю, што адкажу ёй на гэта. Толькі б удалося сказаць ёй некалькі слоў. Усяго некалькі слоў.