Шолам-Алейхем - Песня песняў

— Нас ніхто не будзе бачыць? — пытаецца Бузя і хапае мяне за руку.

— Ніхто-ніхто! Мы будзем бачыць усіх, а нас — ані.

— Калі так, Шымек, я пра нештачкі цябе папрашу.

— Папросіш?

— Так, драбнічку…

Я загадзя ведаю, пра што яна папросіць. Яна хоча, каб мы трапілі туды, дзе замужам жыве яе маці, і дапяклі яе айчыму…

— Чаму не? — кажу я ёй. — З найвялікшай асалодаю. Ужо на мяне, дурненькая, ты можаш спадзявацца. Я магу ўчыніць ім такое, што яны мяне надоўга запомняць!

— Не ім, а яму, аднаму яму, — просіць Бузя.

Не так хутка дабіваецца яна гэтага ад мяне. Калі мяне ўвесці ў гнеў, дык у пыл сатру! Ну як, скажыце, спусціць ёй такое? Гэта ж трэба жанчыне ўзяць ды і выйсці замуж за чужога чалавека, з'ехаць немаведама куды ўпрочкі і, кінуўшы дзіця, не азвацца хоць бы гады ў рады якою вестачкай! А ці ж можна? Ці вы чулі калі пра такое зладзейства?!.

Дарэмна я гэтак разгарачыўся. Я раскайваюся, мне так баліць душа, нібы яе грызуць сабакі. Але ўсё прапала. Бузя закрыла твар абедзвюма рукамі. Яна плача? Я самога сябе разарваў бы на шматкі. Навошта было мне вярэдзіць яе боль — закранаць яе маці? Я ў душы лаю сябе брыдкімі словамі: «Боўдзіла! Даўбешка! Асёл! Курыныя мазгі! Язык без касцей!» Я пасоўваюся бліжэй да яе, бяру яе за руку: «Бузя, Бузя!» Я хачу сказаць ёй моваю «Песні песняў»: «Гарыіні эс мараіх — дай мне ўбачыць аблічча тваё. Гашмііні эс койлэйх — дай мне пачуць голас твой…»

І раптам… Ну адкуль узяліся тут мама з татам?

Татавы сярэбраныя акуляры блішчаць здаля. Сярэбраныя ніці ягонай сярэбранай барады растрапаліся ад ветрыку. А мама здалёк махае нам хусткаю. Бузя і я — мы абое сядзім ашаломленыя. Што тут рабіць тату і маме?

Гэта ж яны не паленаваліся датупаць сюды, каб пераканацца, што з намі ўсё ў парадку. А раптам з намі здарылася, ратуй божа, якая бяда? Ці мала што бывае — масток, вада, рэчка, рэчка, рэчка.

Ну і дзівакі гэтыя тата з мамаю!

— А дзе ваша зелень?

— Якая зелень?

— А што вы абяцалі нарваць да свята?..

Мы абое — Бузя і я — пераглядваемся. Мне зразумелы яе пагляд. Здаецца, я выразна чую, як яна гаворыць мне моваю «Песні песняў»: «Мі йітэнхо кэох лі — о, калі б ты быў брат мой!.. Чаму ты не брат мой?..»

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

— Ат! Таго ліха! Зелень на свята мы ўжо неяк здабудзем, — гаворыць, усміхаючыся, тата, і сярэбраныя ніці ягонай сярэбранай барады адсвечваюць у зыркім праменні сонейка, вылітага з найчысцейшага золата, — абы, дзякаваць усявышняму, дзеці здаровыя, і з імі — каб не сурочыць — не здарылася анічога благога.

— Слава богу! — адказвае мама і выцірае хусткаю свой расчырванелы, спацелы твар. Яны абое радыя і здаволеныя, аж свецяцца.

Дзівакі, ну, дзівакі гэтыя тата з мамаю!

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

«Майму дарагому сыну імярэк…

Дасылаю табе 00 руб. і прашу цябе, мой сыне, зрабі мне такую ласку, прыязджай на Вялікдзень дадому. Сорамна мне перад людзьмі на старасці год. Мець аднаго сына — адзінае дзіця — і не мець магчымасці бачыць яго. І маці таксама моліць цябе, каб на Вялікдзень ты абавязкова прыехаў. І яшчэ да твайго ведама: Бузю можна павіншаваць. Яна, у добры час, зрабілася нявестаю. З Боскаю дапамогаю ў суботу пасля Швуэс вяселле.

Твой бацька…»

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Гэта піша мне мой тата, упершыню з нейкімі падрабязнасцямі. Упершыню за ўвесь час, як мы разышліся. А разышліся мы з татам ціха, без сваркі. Я паўстаў супраць ягоных запаветаў, не схацеў ісці ягоным шляхам. Я абраў сваю дарогу — паехаў вучыцца. Спярша ён гневаўся, казаў, што ніколі мне не даруе, хіба толькі на смяротным ложку. Аднак пазней ён дараваў мне. Потым пачаў дасылаць грошы: «Дасылаю табе 00 руб., а таксама перадае табе сардэчнае прывітанне маці». Кароткія, сухія лісты. Мае лісты да яго былі таксама сухія і кароткія: «Тваё пісьмо і 00 руб. я атрымаў і шлю найсардэчнейшае вітанне маме».

Халодныя, страшэнна халодныя былі нашыя пісьмы. Але ж ці ставала мне часу, каб заўважыць гэта, калі я жыў у зыбкім свеце мрояў? Толькі вось гэтае татава пісьмо ўрэшце абудзіла мяне. Прызнацца, падзейнічалі на мяне не гэтак бацькавы скаргі, што яму сорамна перад людзьмі, і не матчына слёзная просьба — нішто падобнае не магло б мяне крануць, калі б не словы: «да твайго ведама: Бузю можна павіншаваць»…

Бузя, тая Бузя, роўнай якой няма нідзе, хіба толькі ў «Песні песняў». Тая Бузя, з якою непарыўна звязаны гады майго ранняга юнацтва. Тая Бузя, якая ўвесь час была зачараванаю царэўнаю маіх дзіцячых казак-летуценняў, самаю прыгожаю прынцэсай маіх залатых сноў — гэтая самая Бузя цяпер нявеста? Чыясьці нявеста, не мая?