Шолам-Алейхем - Песня песняў

Бузя смяецца яшчэ больш. Дык ты так? То трэба з ёю расквітацца! Я ведаю як. Я гавару ёй:

— Шкада, што ты не ведаеш, што такое кабала. Ведала б ты, што такое кабала, табе было б не да смеху. З дапамогаю кабалы я, як схачу, дык здолею прывесці сюды тваю маму. Вось так! І калі ты вельмі папросіш, я прывяду яе хоць сёння ноччу, вярхом на кавяні.

Яна імгненна перастае смяяцца. Па яе прыгожым, ясным тварыку прабягае хмара, і мне здаецца, што знянацку схавалася сонца. Няма сонца. Дзень пагас. Баюся, што я крыху хапіў цераз край. Не трэба мне было вярэдзіць яе боль, успамінаць яе маці. Я ўжо каюся. Трэба неяк усё загладзіць, каб яна даравала. Я пасоўваюся да яе. Яна адварочваецца. Я спрабую ўзяць яе за руку, хачу сказаць ёй словамі з «Песні песняў»: «Азірніся, азірніся, Суламіт…»

Паглядзі на мяне, Бузя!..

Раптам з дому чуваць:

— Шымек! Шымек!

Шымек — гэта я. Гэта мая мама кліча мяне, каб я з бацькам ішоў у сінагогу.

Пайсці з татам у сінагогу на малітву напярэдадні вялікадня — ці можа быць большае шчасце? Чаго варта ўжо адно тое, што ты апрануты з галавы да ног ва ўсё новенькае і маеш чым пахваліцца перад сябрукамі! Альбо тыя ж малітвы. Першая святочная «Вячэрняя»! Першае велікоднае «Хай свяціцца»! Ах, колькі салодкай радасці падрыхтаваў міласцівы бог дзецям жыдоўскіх матак!

— Шымек! Шымек!

Маёй маме няма часу. Зараз, зараз прыйду, ды іду ўжо! Мне толькі хочацца сказаць два словы Бузі, усяго два словы…

І я кажу ёй два словы. Я прызнаюся ёй: усё тое, што я толькі што гаварыў, няпраўда. Прымусіць некага з дапамогаю кабалы лётаць — рэч немагчымая. Вось самому паляцець, самому, гэта — калі ласка. І гэта я ёй пакажу. Хай толькі мінецца свята — я тады зраблю першую спробу. На яе вачах я ўздымуся ў паветра, проста вось адсюль, дзе ляжыць бярвенне. За якую адну хвіліну я апынуся ажно ў самым надхмар'і. Адтуль я скірую направа, вунь туды — бачыш? А там ужо ўсё канчаецца і пачынаецца Ледавіты акіян.

Бузя ўважліва слухае. Сонца дасылае сваё апошняе праменне, цалуе на развітанне зямлю.

— Што такое Ледавіты акіян? — пытаецца Бузя.

— Ты не ведаеш пра Ледавіты акіян? Ледавіты акіян — гэта застылы акіян… Вада там густая, як пячонка, і салёная, як лёк. Караблі па ім не ходзяць, а людзі, якія туды трапляюць, ужо ніколі не могуць вярнуцца назад.

Бузя робіць вялікія вочы:

— Навошта ж табе ісці туды?

— Хіба ж я пайду, дурненькая? Я ж палячу. Я палячу высока-высока, як арол. Праз некалькі хвілін я зноў буду ўжо на сушы. Там уздымаецца дванаццаць высозных гор, што дыхаюць агнём; вось на дванаццатую гару, каля самай яе вяршыні, я і спушчуся і пайду адтуль пешкі сем міль, пакуль не дайду да густога лесу. Я прабяруся праз той лес, выйду з яго і буду ісці, пакуль не дабяруся да маленькай рачулкі. Рачулку я пераплыву і адлічу сем разоў па сем, і вырасце перада мною дзядок з доўгаю барадою і спытае: «Чаго ты хочаш?» І я скажу яму: «Адвядзі мяне да царскай дачкі».

— Да якой такой царскай дачкі? — гэтак пытаецца Бузя, і мне здаецца, што яна спалохалася.

— Царская дачка — гэта прыгожая прынцэса, якую ўкралі з-пад вянца, і зачаравалі, і павялі, і пасадзілі ў крыштальны палац, вось ужо сем год…

— А табе якая справа да яе?

— Што значыць — мне якая справа да яе? Мне ж трэба яе вызваліць.

— Табе трэба яе вызваліць?

— А хто ж гэта зробіць?

— Не трэба ляцець так далёка. Паслухай мяне, не трэба…

І бярэ мяне Бузя за руку, і адчуваю я, якая халодная яе маленькая белая ручка. Я зазіраю ёй у вочы, і мне відаць, як адбіваецца ў іх чырвонае золата сонца, якое развітваецца з днём, з першым ясным, цёплым перадвелікодным днём. Памалу цямнее, памірае дзень. Як свечка, згасае сонца. Галас, што не сунімаўся на працягу дня, сціхае. На вуліцы ўжо ні жывой душы. У вокнах хат паказваюцца агеньчыкі святочных свечак. Дзіўная, урачыстая цішыня акружае нас, мяне з Бузяю, і ў нас з'яўляецца такое пачуццё, нібы мы зліліся з гэтаю святочнай цішынёю.

— Шымек! Шымек!

Ужо трэці раз кліча мяне мама, каб я ішоў з татам у сінагогу. Ці ж я сам не ведаю, што мне трэба ісці ў сінагогу? Я пасяджу тут яшчэ хвілінку, усяго адну хвілінку, не болей. Аднак Бузя пачула, што мяне клічуць, яна вырывае сваю руку, падхопліваецца і гоніць мяне:

— Шымек, гэта ж цябе завуць, цябе! Ідзі-ідзі. Час. Ідзі ж, ідзі!

Я збіраюся ісці. Дзень як здзьмула. Згасла сонца. Золата ператварылася ў кроў. Дыхнуў ветрык, лёгкі, прахалодны. Бузя гоніць мяне, каб я ішоў. Я кідаю на яе апошні пагляд. Зусім не тая стала Бузя, што раней. Іншае аблічча, іншае хараство набыла яна ў маіх вачах у гэты зачараваны вечар. «Зачараваная прынцэса» — мільгае ў маіх думках. Аднак Бузя не пакідае мяне надоўга з маімі думкамі. Яна гоніць мяне, каб я ішоў. Я іду, а сам азіраюся на зачараваную прынцэсу, якая зусім зліваецца з гэтым чароўным велікодным вечарам — і я спыняюся зачараваны. Але яна паказвае мне рукою, што мне трэба ісці. Мне трэба ісці!.. А ў маім уяўленні малюецца, нібыта я чую яе голас. Яна звяртаецца да мяне словамі з «Песні песняў»: «Брах, додзі, удмэй лэхо ліцві — бяжы, каханы мой, будзь падобны да серны альбо да маладога аленя на гарах бальзамічных…»