Шолам-Алейхем - Песня песняў

— Хутчэй, Бузя, хутчэй! — звяртаюся я да Бузі напярэдадні свята швуэс, бяру яе за руку, і мы ўзбягаем на гару. — Дзень не стаіць на месцы, дурненькая. Вунь якую гару нам трэба прайсці. А за гарой яшчэ і рэчка. Цераз рэчку перакінута кладка з дошак, якая завецца «масток». Рэчка бяжыць, жабы квакаюць, дошкі хістаюцца, разгойдваюцца, і толькі там, за мастком — толькі там нас чакае сапраўдны рай, Бузя! Бо там пачынаюцца мае ўладанні.

— Твае ўладанні?

— Ну, словам, «лявада». Велізарная лугавіна, што ўсё цягнецца і цягнецца без канца і краю. Яна пакрытая зялёнай коўдраю. Яна пярэсціцца жоўценькімі рамонкамі. Яна расквечана чырвоненькімі гваздзічкамі. Эх, каб ты ведала, якія там пахі — там жа водары, найлепшыя ў свеце! Ёсць у мяне там і дрэвы, безліч дрэваў, высокіх, галінастых дрэваў. І ёсць там пагорак, дзе я люблю сядзець. Хачу — прысяду, хачу — скажу чароўнае слова — і палячу, як арол, вышэй за хмары. Над палямі і лясамі, над морамі і пусткамі буду ляцець я, пакуль не апынуся па той бок Змрочных гор…

— Адтуль, — перабівае мяне Бузя, — ты пройдзеш пешкі сем міль і прыйдзеш да ручая…

— Не, да густога лесу… Спярша я ўвайду ў лес, і выйду з лесу, і тады толькі дабяруся да ручая…

— Ты пераплывеш ручай і адлічыш сем разоў па сем…

— І перада мною ўзнікне дзядок з доўгаю барадою…

— І ён спытае ў цябе: «Чаго ты хочаш?»

— І я скажу яму: «Вядзі мяне да царэўны».

Бузя вырывае ў мяне руку і кідаецца стрымгалоў уніз. Я бягу следам.

— Бузя, чаго ты так ляціш?

Бузя не адказвае. Яна сярдуе. Яна ненавідзіць царэўну. Яна любіць усе казкі, але не пра царэўну…

Хто такая Бузя, вы павінны помніць. Я ўжо вам неяк расказваў. А калі вы ўсё ж такі забыліся, то я вам паўтару яшчэ раз.

У мяне быў старэйшы брат Беня. Дык ён утапіўся. Пасля яго засталіся вадзяны млын, маладая ўдавіца, два конікі і адно дзіця. Ад млына давялося адмовіцца, коней прадалі. Маладая ўдавіца выскачыла замуж і з'ехала некуды ў свет. А дзіця прывезлі да нас.

Гэта і была Бузя.

Ха-ха-ха! Усе думаюць, што мы з Бузяю брат і сястра. Майго тату яна называе татам, маю маму — мамаю. І мы з ёю жывём, як брат і сястра, і любім адно аднаго, як брат і сястра.

Як брат і сястра? Чаго ж тады Бузя мяне саромеецца?

Аднойчы здарылася вось што. Мы засталіся адны, сам-насам, удваіх у цэлым доме. Было гэта адвячоркам. Ужо ладна сцямнела. Тата пайшоў у сінагогу чытаць памінальную малітву па маім браце Бені, а мама выбегла па запалкі. Мы з Бузяю забіліся ў куток, і я расказваў ёй казкі. Цудоўныя казкі з хедара, казкі з «Тысячы і адной ночы». Яна прысунулася да мяне зусім блізенька. Яе рука — у маёй руцэ.

— Расказвай, Шымек, расказвай.

Ціха апускаецца ноч. Паволі ўспаўзаюць на сцены трапяткія цені, сунуцца па зямлі і расплываюцца. Мы амаль не бачым адно аднаго. Але я адчуваю — яе ручка дрыжыць, чую — яе сэрцайка калоціцца, мне відаць, як блішчаць у цемры яе вочы. Раптам яна вырывае сваю руку з маёй. «Што такое, Бузя?» — «Нельга». — «Чаго нельга?» — «Трымацца за рукі». — «Чаму? Хто гэта табе сказаў?» — «Сама ведаю». — «Хіба мы чужыя? Хіба мы не брат і сястра?» — «Ах, калі б мы былі брат і сястра!..» — уздыхае Бузя, і ў яе адказе мне чуваць словы з «Песні песняў»: «Мі йітэнхо кэох лі — чаму ты не брат мой?..»

Заўсёды гэтак. Я гавару пра Бузю — і ўспамінаю «Песню песняў».

Дык дзе мы спыніліся? Мы ўзбягаем на гару. Наперадзе Бузя, я за ёю. Бузя сярдуе на мяне за царэўну. Яна любіць усе казкі, толькі не пра царэўну. Аднак не хвалюйцеся, Бузін гнеў трымаецца не даўжэй чым тыя хвілі, пакуль я кажу вам гэтыя словы. Вось яна зноў глядзіць на мяне сваімі вялікімі, яснымі, задумлівымі вачыма. Яна адкідае валасы назад і гаворыць мне:

— Шымек! Ой, Шымек! Ты толькі глянь! А неба ж якое! Хіба ты не бачыш, як цудоўна наўкол?!

— Я ўсё бачу, дурненькая. Чаму ж не бачу? Бачу неба, адчуваю цёплы ветрык, чую, як шчабечуць ды чырыкаюць птушкі, што носяцца над нашымі галовамі. Гэта наша неба, наш ветрык, нашы птушкі — усё вакол наша, наша, наша! Дай сваю руку, Бузя!

Не, яна не дае мне рукі. Яна саромеецца. Чаму Бузя мяне саромеецца? Чаму яна пачырванела?

— Там, — кажа мне Бузя і бяжыць наперад, — там, па той бок мастка…

І мне здаецца, што яна гаворыць са мною моваю Суламіт, моваю «Песні песняў»: «Лэхо додзі — хадзем, дарагі мой, хадзем у шырокае поле. Мы будзем начаваць у вёсках, раніцу сустракаць у вінаградніках! Паглядзім, ці зацвілі лозы, ці зазелянелі вінаградныя галінкі, ці гранатавыя дрэвы пусцілі парасткі…»