Қанат Жойқынбектегі - Ел Шоңы. Шаңқай түс. II кітап

Баяғыдан Елгелділер Жанкелді балаларымен жақсы емес еді. Сонау жылдарда бір үйір жылқыларын осы Елгелділер ұрлап алғаны туралы әкесі бұларға өкпе айтатын. Содан бері біріне-бірі қатынаспайтын. Турасын айтқанда, өш еді. Әкесі Телқозы Елгелділерді шетінен ұры дейтін. Шоң әкесінің аузынан бұл сөзді сан рет естіген. Бірде әкесіне айтқан: «Елгелді адамдарының бәрі ұры болуы мүмкін емес. Бүкіл руды олай қараламаңыз, ұят болады. Ұрыға келсек, Ерназардың арасынан да табылады». Осындай сөзді басқа адамдар жиналған жерде айтатынын Шоң ұзынқұлақтан естіген еді. Елгелділер әкесіне қатты ренжулі екенін білетін. Бірақ әкесі де өз айтқаны болмаса болмайтын нағыздың өзі еді. Анау замандағы туысқандық қатынас бұл екі ру арасында қазір жоқ. Бірімен-бірі кірбің қабақ еді. Соған қарамастан Айсары Шоңның бұл келісіне жаны қалмай қуанып, жақсы қарсы алды. Бұрынғы суып кеткен көңілді Шоңның мына келісі жылытып жібергендей еді.

Малын сойғызды. Екі-үш үйден бөлініп төбе беткейлерінде отырған Елгелділердің тәуірлерін шақырды. Ерназардан болыс болып сайланған адамды көруге шақырған соң, іргесінде отырған туыстардың бәрі келді. Он алты қанат киіз үйіне лық толып, симағандар көрші киіз үй ішіне жайғасқан еді. Жанкелді балаларымен көңілдері қаншалықты суық болса да, туысқан рудан болғандықтан туыстық жылылық бар еді іштерінде. Болыстың мына келісі соның белгісіндей көрінген. Әр тақырыпта сөз өрбіп, жақсы күйде отырды. Әлгінде басталған әңгімені Жәмкенің жақын туысы Сәтек әрі қарай жалғады.

– Шоң, міне сен болыс болып келіп отырсың. Анау Жәмке неге болыс болып келмейді?

– Жәмкенің жұмысы болыстықтан да кем емес – деп сөзін бастады. Баяғыда Жәмке оқуға кеткеннен бері туыстардың ешқайсы қатыспайтын. Бұлар оған өкпелі еді. Жәмке татардың ең сұлу қызын алып, ол бір орыспен кетіп қалған. Содан Жәмке ішкілікке берілген еді. Оның басында болған жағдайды айтады. Жәмкені ақтағандай сөйлеген еді.

– Жәмкенің осы жерден кеткеніне қанша заман болды. Біреуіңіз артынан бауырымыз бар еді деп іздеп келмедіңдер, ол соған өкпелеп келмей жүр.

– Сен оқу оқып жүргенде жыл сайын үйіңе келіп жүрдің. Ол Ақмолаға барғалы бір рет де жүзін көрсетпей кетті. Біз оған неге барамыз?!

Сәтектің бұл сөзінде жан бар еді. Шоң өзі ауылға келіп жүргенде сан рет айтқан. Жәмке келмеген. Ештеңе деп жауап бермей жүріп кететін ондайда. Шоң оның туысқандарына ренішті екенін біліп, үндемейтін. Сәтек отырып сөзін әрі қарай жалғады.

– Біз баяғыда мына Жабағылардан бір қыз алып берейік дедік. Ол келмеді. Татардан әйел алып, татар болып кеткен адамның бізге қажеті қанша?!

– Ол қазір татардан алған әйелін тастағанын айтып отырмын ғой. Қазір әйелі жоқ. Енді алып берулеріңе болады. – Шоң Жәмкеге сөз келтірмеуге тырысты. Анығында, баяғы ауыр сөзден кейін екеуінің арасында қатынас әлі күнге дейін жоқ болатын. Шоң бірнеше рет ыңғай танытқанымен, Жәмке иілмей жүрген. Содан кейін бұл да оны қинамайтын. Оның жағдайын Жәмкенің досы Герасимовтан біліп жүре беретін.

– Шоң бауырым, біз емес, ол ұмытты. Міне, сен келіп отырсың. Баяғыдан бері, сағынған болса, туған аулына келіп қайтпай ма? Ол нағыз татар болып кеткен адам ғой. Ол жайында сөзді көбейтпе. Өзің жай жүрсің бе?

– Жай жүргем жоқ, сізге сәлем беріп, ақылдасайын деп келдім – деп сөзін бастап, енді келген негізгі шаруасына көшкен еді. – Мына отырған жерлеріңіз малға жайсыз. Оңтүстіктеріңіз жартылай шөлейт жер. Малға да, өздеріңе де жайлы мына Нұра бойына көшпейсіздер ме?

– Бізді анау отырған Бекше, Жабағылар, Солтан, Аққошқарлар жуыта ма?

– Солармен бір ауыл болып отырасыңдар. Мен ол жағын келістірейін…

– Сонда біз оларға кірме болып отырамыз ба?

– Кірмелеріңіз не? Бәріңіздің негіздеріңіз бір, Тоқасыңдар ғой.

– Тоқа кім, біз кім? Шоң, олай бізді жақындатпай-ақ қой, – деді мына сөзге реніш танытқан Сәтек.

– Сіздердің жағдайларыңызға қарай айтып отырмын. Сіздер жыл сайын жаз айларында сонау Бекеш бойына жайлауға көшіп отырсыздар. Нұра бойына барсаңдар жақын болмай ма?

Айсары айтты:

– Шоң бауырым, мына айтып отырғанын ойының ба, шының ба?

– Мұндай ойын болмайды, шыным. Қазақ жеріне көптеп орыстар келіп қоныстанып жатыр. Ана Жабағылармен құдандалы, туыс адамдарсыздар. Солармен бір ауыл болып отырмайсыңдар ма?!

Мына сөзді естіп отырып, Таубайдың екінші баласы Ақсары қатты ашуланды.

– Шоң, өзің не айтып отырсың. Бұл ара жақсы болсын, жаман болсын ата қонысымыз. Бұл арада біздің аталарымыздың сүйегі жатыр. Өзің білесің, баяғыда атамыз Сатыбалды Елгелді атамызға осы жерді қоныс етіп берген. Бұл ара сонысымен ыстық. Біз бұл арадан ешқайда кетпейміз.