Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

– Хан кызы миңа үзе теләп килде, унбаш. Мин аны урламадым.

– Җитте, оста. Куала атың. Күп телеңә салынма. Сине хан көтә.

Каршыдагы үрне менүгә, кирмән күренде. Инде эңгер вакыты иде, күк йөзендә җем-җем йолдызлар кабына башлады. Ә кирмән капкасы каршына килеп туктаганда, караңгы төшкән иде инде.

– Ясавыл, төшер күперең, ач капкаң. Сөенче, хан киявен алып кайтам.

– Шулмы хан кияве?.. Ләхәүлә вә лә куәтә! Казер, казер!

– Әүвәлтен ханга сөенче җиткерең, ясавыл!

Асма күпер төшерелде, капка ачылды. Ул арада ханга сөенче җиткерүче әйләнеп тә килде.

– Ашык, унбаш Байсар, хан сабырсызланып көтә. Киявен тоттык дигәч, ике күзе дүрт булды, тизрәк килтерергә кушты.

– Димәк, сөенче әйткән өчен миңа нидер тиячәк, – диде кинаяләп ясавыл.

– Дар агачына астырачак.

– Ә нигә, булмас димә. Онытма, бу адәм – хан кияве.

– Явызсың, унбаш. Әйдә, узыгыз, җәтрәк кыланыгыз.

Тархан йортына җитүгә, хан бусагабашы аларны каршы алды.

– Йа Хода, чынлап та оста Дәүран! – дип гаҗәпләнде бусагабаш һәм чакырылмаган кунакны йортка әйдәде.

Әмма Дәүран туктады һәм, артына каерылып:

– Атларымны югалтма, унбаш Байсар, кирәк булып куюлары бар. Әйе, коралларымны да таратма, ханның таптыруы бар, – диде.

– Кыюсың, оста, – диде бусагабаш. – Ай-һай кыюсың да. Кол бит әле син. Әүвәл ханнан ирек ал, аннары атың турында кайгыртырсың.

– Бүген кол, иртәгә никахлы кияү, дөнья күләсә, әйләнә дә бер баса, ди Ага Базар халкы.

– Әйдә, әйдә, күп телеңә салынма, – дип, бусагабаш Субай әсир ителгән останы хан янына алып кереп китте.

Алар киң вә якты бүлмәгә килеп кергәндә, Сәлим хан, дисбе тарта-тарта, ишекле-түрле йөренә иде, Дәүранны күрүгә туктап калды, дисбесен чапан кесәсенә салды.

– Йа Алла, кемне күрүем, оста Дәүран!

– Атам! – диде Дәүран һәм ханга таба бер-ике адым ясады да аягына төште.

– Бусагабаш, – диде хан, – чыгып тор әле… Ә син, кияү балакай, рәхим ит, түрдән узып утыр.

Дәүран белә: анасы аксөякләр затыннан, кайчандыр Сәлим ханның хатыны булган; атасы исә, кол хәлендә гүргә керсә дә, шулай ук ихтирамга лаек кеше иде. Шунлыктан ул хан белән икәүдән-икәү калырга курыкмады, түргә узды, колак мендәре ташлаган урынга утырды.

– Атам, мин сезнең алга баш иеп килдем. Гәрчә башымны кисәр хәлгә җитсәгез дә, сезгә, Аллаһы Тәгалә шаһит, мыскал да ачу тотмыйм…

– Китерделәр диген, балакай, китерделәр диген. Йә, йомышың әйт? Назлыгөл кайда? Бер урладың – эзең җуйдың, инде тагынмы? Аллаһы Тәгалә каһәреннән дә курыкмыйсыңмы?

– Юк, курыкмыйм, атам. Аллаһы Тәгалә алдында гөнаһым юктыр.

– Ата-анасы рөхсәтеннән башка хан кызына никах укытуны гөнаһка санамыйсыңмы?

– Атам, инде әйткән дә идем, янә кабатлыйм: Назлыгөлне мин урламадым, үзе минем яныма килде, үз ризалыгы белән…

Дәүран шактый кыен хәлгә калган иде. Инде ул шуңа тәмам төшенде: Назлыгөл хан кулында түгел. «Качканмы? Коткарганнармы? Димәк, монда юкка килдем, коралларымны юкка ташладым».

Күңелен шундый борчу бимазалады: «Назлыгөл кайда?» Ханның Назлыгөл турында юри соравы да мөмкин иде, әйтик, аның серен белү өчен. Хак анысы. Назлыгөл биредә булмаган хәлдә, аңа кыенга туры килер. Бу юлы хан аны кулыннан ычкындырмас, «кияү-балакай» га бик тиз богау салыр.

Бүлмәгә Ягъкуб тархан керде. Ил карты исемен йөрткән бу абруйлы адәмне Дәүранның күргәне бар иде. Тархан килеп керүгә, ул торып басты, күкрәгенә кулын куеп, олы кешегә баш иде.

– Әссәламегаләйкем, ил аксакалы!

– Саумы, оста, иминлекме? – диде Ягъкуб тархан һәм, түргә узып, хан каршына утырды.

– Аксакал, – диде Сәлим хан аңа, дога кылгач. – Ошбу адәм мәрхүм Алпар останың углыдыр. Хан кызын урлап никах укыткан адәм.

– Олуг хан! – диде аксакал сабыр гына. – Ульдәмир каласыннан багучым кайтты. Урыс кенәзенең Болгарга яу чыгуы хак дип бара. Всеволод кенәзгә ярдәмгә энең Мөхәммәтгалим бәк белән Янтак хан кузгалганнар, имеш. Илгә яу килгәндә, ата-бабаларыбыз гаилә низагларын читкә куеп торалар иде.

– Янтак хан хакында мин хәбәрдар, аксакал. Янтакның, урысларга ияреп, бер тапкыр гына Болгарга яу килүе түгел инде. Бу килүе үз башына булыр. Үзем монда булсам да, баһадирларым каланы ныгыта. Урыс кенәзе, Янтак ханны ияртепкилсә дә, каланы ала алмас, иншалла.

– Амин, бирсен Ходай, бирсен Ходай, – диде аксакал Ягъкуб.

– Хаким бул, аксакал. Ни кылыйм бу чура белән?

– Сөбханалла, машалла, олуг хан, мин хөкемдар түгел, бары тик кала тарханы. Киңәшем шул булыр: яу килгәндә, әүвәл илең сакла. Аннары балаң турында кайгыртырсың.