Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

– Сез, әмирем. Сезнең аркада кеше янында кеше итеп сизә башладым үземне. Рәхмәт, игелегегезне гомерем буена онытмам.

– Хан җәлладын кем үлтерде?

– Сез аны үзегез дә күрдегез, әмирем.

Әмир Хаҗи ни кылырга белми тирә-ягына каранып алды да, гасабилануын яшерүдән гаҗиз калып, янә йөренергә кереште.

– Йә, ни кылырга исәбең хәзер, оста Дәүран?

– Әмирем, миңа азатлар кирәкми. Бирегез миңа фатиха, бирегез ике ат, Назлыгөлне ничек тә табып кайтырмын.

Останың тәвәккәллегенә шаккатудан чарасыз калып, әмир аның каршында туктады.

– Атам кулына эләксәң нишләтәчәген беләсеңме? Ат койрыгына тактырачак яисә табаныңны телеп кыл тутыртачак. Ул мине дә мыскыл итте, калама килеп фетнә кузгатты, халкымны рәнҗетте…

– Миңа ханның яман уйлары билгеле түгелдер, әмирем. Назлыгөлемне тапсам…

Әмир Хаҗи бертын сүзсез торды. Әйе, атасы Казанны Булат оныгына алып бирергә дип килгән иде. Ләкин теләгенә ирешә алмады: өлкән угланы каланы бирмәде. Ханның үз хәле мөшкелләнде. «Ульдәмир кенәзе Болгарга яу чыккан» дип хәбәр иреште. Атасына шул җитә калды: кенәз Болгарга яу чыкканмы-чыкмаганмы, әмиргә караңгыдыр. Ә менә шул хәбәрдән куркып атасының китүе хактыр. Инде бу остага йөзбашын биреп, Назлыгөлне коткарырга җибәрсә? Күренә ки, оста Назлыгөле өчен утка-суга керергә тора.

– Ярый, оста, кайтырга теләсә, коткар Назлыгөлеңне.

– Атка йөгән салганда, мин бу хайванны кулга өйрәтә алырмынмы дип икеләнмиләр, әмирем. Кылыр игелегегезне кылыгыз, мин Назлыгөлне табармын. Исән-имин әйләнеп кайтсак, Казан каласын тирә-юньдә бер итәрмен. Яшәр дөньямда сездән башка изге кешем калмады.

– Хуш, оста. Инде әйт: йөзбаш озата барсынмы?

– Миңа азат та, йөзбаш та кирәкми, әмирем. Миңа җайдак ат, корал бирегез.

– Адәм баласы ике туып, ике үлми, оста, үз көчеңә артык ышануың… Тимер, остага иярле ат, сораган коралын бир, – диде әмир икенче сакчыга.

– Кылган игелегегезне беркайчан да онытмам, әмирем.

– Игелек җирдә ятмый, оста. Ашыкма, барысын да Алла кулына тапшырыйк!

– Иншалла, барысы да әйбәт булыр, әмирем…

Хәрби кием киеп алгач, Дәүран җайдак атын ияр башына бәйләде дә әмир сакчысы Тимергә:

– Рәхмәт сиңа, Тимер, игелегең онытмам, – диде.

– Ак юл, оста. Тик юлда ашыкма, атларыңны ешрак алыштыр. Нугай капкасыннан чыгарсың, мин ясавылга хәбәр иттем.

Үзе күтәргән ак таш йортлар да артта калды. Дәүран ашыкты, атларын куалады. Ярты юл чамасы үткәч, туктап, икенче атына күчеп атланды.

Аның уенча, Сәлим хан Ибраһим каласында булырга тиеш иде. Ашыкса да, хан ул калага туктамый китмәс. Атлар тырк-тырк җай гына юырта, юлда берәү дә күренми. Дәүран тезгенен бушата төште, булган хәлләрне янә күз алдыннан кичерде.

Үлем балтасыннан ычкынгач та, Дәүран Назлыгөлнетөне буена эзләп йөрде. Кеше күзенә күренергә курыкса да, тәвәккәлләп, Әхмәт тарханга барды, әмма ул да останы куандыра алмады. «Качып ятадыр, сабыр ит, кайтыр», – дип кенә юатты, йөри торгач, оста сарай бавырчысын очратты. Нәкъ менә ул аңа дөресен әйтте: «Назлыгөлне хан кешеләре алып китте», – диде. Шуннан соң гына Дәүран әмир хозурына керергә карар кылды. Хак, әмирнең аны зинданга ябуы да бар иде. Әмма эчке бер тоемлау белән сизде Дәүран: әмир Хаҗи аңа тимәс, Назлыгөлне табуда ярдәм итмәсә дә, каласын ак таштан күтәргән останы рәнҗетмәс.

Күңеле дөрес сизгән булып чыкты – Дәүран теләгенә иреште. Ул юлда, йөрәге ашкына, тизрәк Назлыгөлен табасы килә. Дөрес, Сәлим хан каршына килеп басуга ни әйтәсен әлегә ул белми иде. Әмма күңел түрендә ниндидер өмет чаткысы бар: хан да, бәлкем, аңа тимәс; Назлыгөл тидермәс, ул минем ирем, аннан балам булачак, дияр дип өмет итә иде. Ул атасы аягына егылыр, кичерүен сорар, гаебен таныр. Аллаһы Тәгаләнең рәхмәте зурдыр, иншалла, хан кичерер.

Дәүран үлемнән курыкмый, курыкканы – Назлыгөлне күрми үлүе иде. Рәхмәт әмиргә, хәленә керде. Әйе, аңа карата ул һәрчак игелекле булды. Югыйсә бит Дәүран – бары тик оста гына – ханның колчурасы гына иде.

Йомшак кына җил исә, көн матур, күк йөзе чалт аяз. Елга буендагы болында көтүчеләр ай-һай кычкырына, чыбыркы шартлаталар, тугайлыктагы әрәмә ягыннан җыр тавышлары ишетелә, кемдер: «Миңниса-у!» – дип, сузып-сузып, ахирәтен чакыра.

Бүген ул ничек тә Ибраһим каласына җитәр. Әмма якты күздә барып керү хәерлерәк булыр иде. Югыйсә кирмән капкалары ябылыр, ясавыллар аны танымый, кирмәнгә кертмәсләр. Дөрес, һич югы, исемен атар, хан кияве булуын әйтер. Шуны ишетүгә, тизрәк ханга җиткерерләр. Ул исә кол кияүне каршына китерүләрен таләп итәр.