Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

– Тагын болгар белән болгар сугышырмы, баһадир?

– Без әмир азатлары, Артык, аның биләмәләрен, авыл-калаларын саклыйбыз.

– Йа Хода, бу ни була инде тагын?!

– Кеше сүзе кеше үтерә, ди. Сәлим хан урыс кенәзе явыннан соң айнып җитмәгәндер. Бер тапкыр кенәзнең авызы пеште бит инде, миңа калса, бу тарафларга яңадан килмәс ул. Ә синең йомышың билгеле: таш яуса да, оста Дәүранны табасың.

– Әмирнең ни өчен останы дөнья бетереп эзләве аңлашыла, – диде Мамак.

– Әйе, – диде Артык. – Шайтан каласы астындагы төн юлларын гына түгел, Казанның төн юлларын да оста Дәүран салдыра шул.

– Ни өчен эзләве миңа караңгыдыр, Артык. Әмма без оста Дәүранны табарга тиешбез. Аннары, хан кызының Казанда калуы, Ходай кушып углан бала табу ихтималы… Миңа калса, Сәлим хан Казанга яу белән килмәс. Әмир Хаҗи да шуңа өмет итсә кирәк.

– Назлыгөл кемне табар бит әле, анысы да Хода кулында.

– Малай табачак, – диде Мамак. – Углан булыр. Ләкин әмир Хаҗиның да ике угланы бар бит, баһадир. Ни булачак инде бу?..

– Кем әйтә әмирнең ике угланы бар дип?

– Мин, баһадир, мин. Башкаладан килгән чапкын әйтте, әмир Хаҗиның өлкән угланы кайткан, тик кеше күзенә күренми тора икән, диде. Аннары Җаффарны кая куясың? Җаффар һаман Ашлы каласында калыр дип беләсеңме?

– Әйе, азатларым, хикмәтле чорда яшибез. Әмма ни генә булмасын, без әмир Хаҗига тугры калырбыз, – диде Җик Мәргән. – Мин сезгә ышанам.

– Без синең белән, баһадир, – диештеләр Мамак белән Артык.

Дәүран ризыктан бөтенләй өметен өзгән бер вакытта, иртәгесен көн урталарында аңа су бирделәр. Бер чүмеч суны эчеп бетерүгә, ул башы әйләнүдән чайкалып китте.

– Су эчкәч тә, моңа әллә нәстә былды, мәтәлеп ята, – диде каравылчыларның берсе.

– Ягъкуб тархан аны чыгарырга кушкан иде, – диде икенчесе һәм аска төшеп китте: – Уяна, хәле киткән булгандыр. Йә-йә, оста, тор. Башта ашап алырсың, аннары сөйләшербез.

Дәүран авырлык белән генә торып утырды, каравылчыларның әле берсенә, әле икенчесенә карап алды. Тәлинкә төбенә генә салып, тары боткасы китерделәр. Майлы ботка исе танавына килеп бәрелүгә, янә башы әйләнеп китте.

– Кабаланма, – диде каравылчы. – Чәй бирикме? Кымызмы?

Дәүран дәшмәде, ашавын белде. Бераздан тураебрак утырды, амин тотты, рәхмәт әйтте.

– Рәхмәттән күлмәк тегеп булмый, малакай, теге ни…

– Ягъкуб тарханны күрәсем килә, – диде, аны бүлдереп, Дәүран.

– Күрерсең, күрерсең, оста. Ул өйдә юк, исән-имин әйләнеп кайтсын да сине кабул итәр. Ә әлегә безнең белән сөйләш. Ни телисең? Әйе, ни тели әмир Хаҗиның остасы бездән?

– Мине каян беләсең, унбаш?

– Үзеңнең кем икәнеңне дә онытып торасыңмыни әле?! Син хан кияве ләбаса! Сине кенәз тиуннары да эзләде. Тапсалар, алып та китәчәкләр иде. Алар да калалар салырга ярата бит. Ягъкуб тарханнан сине сорадылар, карт төлкебез синдәй кешене урыска бирәме. Кенәз тиуннарын калага да керттермәде. Ни вәгъдә иткәндер кенәзгә, бер Хода үзе белә.

– Хан кызы Назлыгөлне урлаулары хакмы, каравылбаш?

– Хак булмый, ха-ха-ха! Кызын икенче тапкыр урлаткач, Сәлим хан сакалын йолка-йолка ант итте: «Урлаучыларны тотсам, тереләй тиреләрен тунатам», – диде. Кызын табып алып кайткан меңбашларга ат башы хәтле алтын вәгъдә иткән дип сөйләделәр. Ә хан кызы гүя җир астына иңде. Кичтән калага килеп керделәр, ә иртән хан кызыннан җилләр искән иде. Әнә нинди егетләр бар дөньяда, оста Дәүран. Бикле бүлмәдән хан кызын бары тик шайтан гына алып чыкса инде. Түр якка берәү дә кереп йөрмәгән шикелле иде… иртән уянсалар, тамаша: асрау йоклап ята, ә хан кызы юк. Шаккатмаслык хәлме?..

– Шайтанның ни катнашы монда, тузга язмаганны, – диде Дәүран.

– Белмәмешкә салышма, катнашы бар. Шайтан манарасына кергән бер кешене нигә мәет хәлендә елгадан табып алалар? Кем эше бу, шайтан этлеге булмаса?!

– Шайтан каласында бернинди дә шайтан юк, каравылбаш.

– Туктале, тукта, монда нидер бар! Манараны төзәтүче дә, кирмән диварын ныгытучы да син, оста Дәүран. Димәк, йә үзең шайтан, йә аның белән бер сүздә торасың. Менә эләктең дә: хан кызын син урлаткансың, шайтанга әйткәнсең дә, теге килеп алган…

– Сөйләмә тузга язмаганны, каравылбаш!

– Оста Дәүран, сине шайтан белән күргән кешеләр булган. Ни өчен Ягъкуб тархан сине базга ябарга кушты дип беләсең? Шайтанына хәбәр итмәсен дип. Рәхмәт әйт каравылбашка, баздан чыгардык, ашаттык-эчерттек… Әй, Бакырбай, бар әле остага тагын бер чокыр кымыз китер!

Дәүран дәшмәде. Ул уйланды. Нәрсә була инде бу? Назлыгөлне, чынлап та, шайтан урлаган дип баруларымы, әллә булмаса, шул хәйлә белән бер-бер нәрсә белергә теләүләреме яки яман итеп шаяртуларымы? Ни генә булмасын, алар аны тикмәгә генә баздан алып чыкмаганнар. Әмма ни телиләр, ни кирәк аңардан бу каравылбашы белән азатка? Алтынмы?.. Ягъкуб тарханны өйдә юк, диделәр. Димәк, минем өчен турыдан-туры менә шул ике кеше җавап бирә.