Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

Талип абыең да төшеп калганнардан түгел, авыл хуҗалыгын синең кебек белгечләрдән ким аңламый, ун ел буена председатель йөген тарта, ел аралаш белем күтәрү курсларына барып укый… Авылда читән үреп үсмәсә дә, буй урманнарның кыр-басуларга нигә кирәк икәнен бик яхшы белә… Ашыкма әле, егет, син, алай Талип абыең белән күчәр башын орырга. Берәү әнә орып-орып карады да чыдамады, утырган арбасының күчәре күкрәк төбеннән шартлап сынып чыкты, ахыр килеп, Карамалыдан бөтенләй китәргә мәҗбүр булды. Инде, егеткәем, син дә шуны куасың…

Талип башта идарәгә таба килгән агроном Мидхәткә карый, аннары Рә тавы артыннан калкып чыккан кояшка карый һәм янә егеткә күз сала. Мидхәтнең өстендә ясалма күннән дублёнкага охшатып теккән тун, аягында монда эшкә килгәч кенә бастырып алган киез итек, башында куян бүрек. Барлы-юклы якасын күтәргән, муенын, җыера-куыра, шушы барлы-юклы якасына яшергән. «Юка киенә, салкын тияр дип тә курыкмый, яшьлеге белән масая», – дип уйлады Талип, килеп җитүгә кул биреп күрешкән егеттән күз алмастан.

– Исәнмесез, Талип Кәрамович! Исән-сау әйләнеп кайттыгызмы?

– Ару гына болай. Юл уңды дияргә була. – Талип Мидхәтнең өс-башына игътибар итте. – Юка киенәсең, егет. Салкын эләктерсә, башың больницадан чыкмас.

– Зыян юк, салкынга күнеккән мин.

– Алай… – Талип янә Мидхәтнең өс-башына күз йөртеп алды, аның карашы егетнең тупасрак борынында тукталды. – Борын очың агара башлаган әнә, угала, бөтенләй туңып төшмәсен дисәң, кирәк булып куюы бар. Әйдә әле, керик идарәгә…

Кабинетка сүзсез генә үттеләр. Мидхәт председательнең үз янына ни өчен чакыруын беркадәр чамалый иде, шуңамы, бер турсайганрак кыяфәттә керә-керешкә ишек янәшәсендәге калай белән тышлаган түгәрәк мичкә аркасын терәде, түргә узмады. Талип түргә юнәлде, бияләйләрен салып өстәлгә ташлады да, кулын кулга ышкыштырып:

– Бу атнада да китмәсә бу суыклар, хәтәр булачак, – дип сөйләнде. – Уҗымнар ни хәлдә? Көзге бодай? Тикшергәләдеңме? Укытулар ничек бара? Механизаторларыбыз арасында бик теләп йөрмәүчеләр дә бар икән. Расмы шул? Рас булса, исем-фамилияләрен язып бир әле син миңа аларның.

– Йөрмәүчеләр булгалады. Чакырып сөйләштем инде мин алар белән, укырга сүз бирделәр.

– Болай итик без, Мидхәт. Шушы курсны тәмамлаган һәр механизаторга таныклык бирик. Кем дә кем укырга йөрмәгән, имтихан кебек нәрсәләрне тапшырмаган – язгы чәчүгә дә, урып-җыюга да катнашмый. Уйла әле шул турыда, яме. Аннары үз фикереңне әйтерсең.

Талип өстәл артына керде, сводка кәгазьләрен караштырды.

– Тирес чыгару ничек бара? Мин күрәм: биредә эшләр бик шәптән түгел икән. Әллә соң махсус звено оештырып караргамы? Кышкы чорга гына. Ләкин башка тармакларга звеноларның һич кирәге юк. Мин моны ни өчен әйтәм? Менә ни өчен: без синең белән авыл хужалыгындагы бөтен процессны промышленностька нигезләп корырга тиешбез. Эшли башладык, ләкин минем шул теләгемне аңласаң иде син. Аңлашыламы шул, юкмы?

Агроном җылынып киттеме, башыннан куян бүреген сыдырып алды, әмма нигәдер мич яныннан кузгалмады.

– Минем бу өлкәгә кагылган кайбер фикерләрем бар иде, Талип Кәрамович.

Талип агрономга өнәми генә карап алды, Мидхәтнең каршы әйтүе ошамадымы председательгә, куе кашлары сынып китте, күзләре кысылды, яңак итендә дулкын-дулкын төерләр йөгереште.

– Тәк, әйт әле, Мидхәт, урман полосаларын кем кушуы буенча кистердең? Әйтик, үзеңнең башың җиттеме, әллә булмаса, башка берәүнең киңәше белән эшләдеңме?

– Үз инициативам. Шулай кирәк дип таптым.

– Алай… Димәк, синең инициативаң… – Талип тун төймәләрен ычкындырып җибәрде. – Син беләсеңме әле, егет, элекке агроном ни өчен китте моннан? Белмисеңме?..

Агроном дәшмәде, белүе, хәбәрдар булуы турында ияк кагып кына килеште.

– Беләсеңме, әллә юкмы? – дип кабат сорады Талип, егетнең ияк кагып кына җавап бирүенә ачуы кабара башлап.

– Хәтерлим. Садыйков белән мин институттан ук таныш. Үткән киңәшмәдә бергә булдык. Нигәдер бер дә мактамады ул сезне, Талип Кәрамович.

– Ир-ат мактарга хатын-кыз түгел мин… Аңлашылды. Бу турыда җитеп торыр!

Талип, кулларын җәеп, өстәлгә таянды, бертын пыяладай шома өстәл өстендә чагылган сурәтенә карап торды. Аннары «эһ» дип җәһәт кенә кузгалды да, ярсынып, ишекле-түрле йөренергә тотынды.

– Син миңа әүвәл каеннарны кистерүеңнең сәбәбен аңлат. Садыйковның мине мактавы, мактамавы турында соңыннан сөйләшербез. Әйт әле: синең белән минем арада ул каеннарны кистерү турында сөйләшү булдымы, юкмы?!