Мөсәгыйт Хәбибуллин: Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

– Яхшы ат – юлдаш, яман ат – гүрдәш, диләр бит.

Бригадир атны тыкрыкка борды һәм, каршы килүче ике кешене күреп, атны туктатты да тегеләрне көтеп алды. Җил-җил килүче ир-егетләр, бригадирны күрүгә, адымнарын баса төштеләр, тарантаска җитәр-житмәс туктап калдылар.

– Юкка йөрисез, Инсаф абзый, кибет ябык, Гөлсинә сельпога китте.

Ерактан ук күзгә ташланырдай шадра чырайлы Инсаф дигәне калын иреннәрен ялап куйды, кызарган күзләре белән иптәшенә карады.

– Типте бия тәртәгә, болай булгач, – диде икенчесе һәм борыла башлады, Инсаф аның фуфайка җиңенә ябышты.

– Әйдә, Сираҗи, түбән оч Әһлиуллаларга. Аңардан көмешкә өзелми. Мин аңа теге атнада утын кисешкән идем.

– Хәзер үк борылыгыз, Инсаф абзый. Саламга барасыз. Мин сезнең икегезне дә салам төяргә куйдым.

Сираҗи Инсаф тоткан җиңен тартып алды һәм теләр-теләмәс кенә идарә ягына таба кузгалып китте. Инсаф бригадирга ялварулы караш ташлады, кызарып беткән күз кабагын челт-челт йомгалап алды.

– Хәзер әйләнәбез, Зариф энем, «эһ» дигәнче идарә янында булачакбыз. Безнең өчен борчылма.

– Барсагыз үзегез генә барыгыз, бозмагыз Сираҗины! Тагын бер тапкыр исерек көе эшкә килгәнегезне күрсәм чакырмыйм мин сезне эшкә бүтән, Инсаф абзый. Кичә булды кичә төштән соң китеп югалдыгыз. Җитте!

Инсаф дигәне, уңайсызлану тойдымы, бер урында таптанып алды.

– Анысын булдырырсың син… Кеше хәленә керүче бармы хәзер. Үләм дисәң, авызыңа су салучы табалмассың бу колхозда. Күчтем киттем Наратбашка.

– Садыйков сине анда бер көн дә тотмаячак. Синдәй эчкече башлар аның үзендә дә җитәрлек. Яхшылап әйтәм, Инсаф абзый, хәзер үк эшкә китегез. Ул нәрсәне кич чөмерергә дә өлгерерсез әле…

Бригадир шулай диюгә, Инсаф теләр-теләмәс кенә идарә ягына таба китеп барды.

– Менә шундыйлар да бар әле бездә, иптәш Бәдретдинов. Болай үзләре начар кешеләр дә түгел кебек, эшкә тотынсалар, кешедән ким эшләмиләр, ә менә бер ычкынып алсалар – диңгез тубыктан гына кала, шул агуны эзләп, Наратбашка чаклы чабалар. Талип абый кыса төште үзләрен, аңардан шүрлиләр. Берәү шулай көн-төн салып йөри башлаган иде, тотты да авылдан куды.

– Дөрес эшләгән.

Зариф, бик үк өнәп бетерми генә, агроном ягына сирпелеп алды. Атына чөңгереп, дилбегәсен тарткалап куйды.

– Игенне кем игәр соң аннары, иптәш Бәдретдинов? Беләсегез килсә, механизаторлар җитешми бездә хәзер. Былтырларны егерме җиде балабыз унны тәмамлады, шулардан ничә егетебез армиягә китте, бишәүсе институтка керде, тик өч егетебез генә авылда калды. Кызлар турында әйтеп тә торасы юк, – өлгергәнлек аттестаты алу белән, шәһәргә шылалар. Ел саен биш-алты механизатор пенсиягә чыга. Һәр эчкән кешене колхоздан куарга килеребез саерак шул, дускай. Эчеп эшкә килгән һәр кешене эштән куа китсәк… Бригада буенча шелтә дә бирдек инде менә бу Инсаф дигәненә. Юк кына, акыл кермәсә керми кешегә. Миңа шелтә бирделәр дип, атна буе баш күтәрми эчте. Шуннан әнә әле булса мантыганы юк.

– Атналар буе эчәр өчен акча кирәктер бит, каян ала соң ул аны?

– Башын шуңа салган кеше эчәр өчен акча тапмый буламы. Һич югы, көмешкә куа башлый. Йә арыш бүрттерә, йә чөгендердән кайната.

– Дәваларга кирәк аларны. Эчкече кеше ул – авыру кеше.

Бригадир янә агрономга сәерсенеп карап куйды. Әмма бу юлы сүз сөрмәде – артык яшьсендеме егетне, санга сукмавы идеме, катгый хөкем йөртүе ошамадымы.

Идарә каршында аларны көтеп торалар иде инде. Ике-өч машина туктаган, шул тирәдә халык урала, тарантас килеп җитүгә, аны уратып алдылар.

– Саламга барабызмы, юкмы бүген, Зариф?

– Каюм ни ди соң?

– Яңгыр явачак, дип җибәрми торган була.

– Каян килгән алла ярдәмчесе булды әле бу Каюм. Менә нәрсә, егетләр, Сираҗи абзый, әй Сираҗи абзый! – Бригадир берәүне дәшеп алды. – Көн бушка үтмәсен иде, Сираҗи абзый, – диде ул, бит-чыраен сакал-мыек баскан берәү тарантас янына килүгә. – Адашыңа күз-колак бул әле, Сираҗи абзый, мин киткән арада, Инсаф абзыйга ияреп, түбән очка юнәлгән. Әрәм итә бит егетне.

Идарә болдырына председатель чыгып басты. Саламга баручылар, дәррәү кузгалып, машиналарга төялделәр.

– Исәнмесез!

– Саумы! – диде Мидхәткә председатель. – Әйдә, үтә тор. Мин хәзер керәм. Зариф, Зариф! – диде председатель бригадирга. – Салам төяүчеләр янына үзең дә бар әле. Үзең күзәт. Авып-түнеп, коеп-чәчеп йөрмәсеннәр. Җәен – салам, кышын— печән, яхшы салам – ярты азык, дигәндәй, әрәм-шәрәм итмәсеннәр.

Председатель Мидхәтне идарәгә алып керде. Талип түргә узганда, аның авыр гәүдәсеннән идән сайгаклары сыгылып куйды. Төптән таза, юан, сәламәт гәүдәле иде председатель.