Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

Гариф, Чәчәганак чокырына батып калган райком газигына әйләнеп карый-карый, Карамалыга таба атлый. Кичә район үзәгенә килеп төшкәч, соң дип кунып калган иде, ялгышкан булып чыга, яз ашыга. Юл әнә өзелеп тә куйган. Трактор алырга киткән шофёр озаклагач, Гариф авыл ягына таба җәяү атлый торырга булды.

Әллә ниткән күңел җилкенүе тоя Гариф. Күңел түреннән яшьлек хатирәләре калкып чыга, моңа кадәр тыныч кына типкән йөрәк каядыр, ни өмет итептер ашкына башлый. Ул үз гомеренә туры килгән бар язны да авылда каршылый алмады. Аларның күбесе, сизелми-күренми генә, Казан шәһәренең асфальт җәйгән такыр урамнарында үтте. Шәһәр язы белән авыл язын, басу язын ничек чагыштырмак кирәк! Шәһәрдәге асфальт исеннән генә дә борыныңны тотар дәрәҗәгә җитәсең, чак кына әчкелтем, чак кына төчерәк тә сыман туфрак исен сулаган саен сулыйсы килә – кошлар тавышы, шарлавыклар шавы, гөрләвекләр челтерәве! Юк, тиңләр җирләр таба алмый Гариф, адымын тизләтә төшеп, күкрәген тутырып-тутырып сулыш ала. Бу туган якларның һавасы да шифалыдыр, күрәсең, әгъза-буыннарга әллә ниткән дәрт иңгән сыман, атлаган саен атлыйсы килә.

Моңа чаклы Гарифка туган авылына бер тапкыр да кайтырга туры килмәде. Нишләмәк кирәк, җае чыкмады. Әнисе кайткалады, ә ул туган авылының нинди икәнен дә белми яшәде. Кызы Әдилә дә кайтмады шикелле. Хәер, Әдиләгә ни, монда туганмы да монда үскәнме дигәндәй… Карамалы үзе шактый зур авыл икән. Кояш баешы ягында берничә яңа өй дә күренә. Шул ук тирәдә дәү-дәү биналар – мәктәп, клублардыр инде. Арырак, ындыр артында – җитештерү биналары, тегермән, үзәк урамның түбән очы су буендагы урманга барып төртелгән. Урман күрше авыл Наратбаш чигенә җиткән дә, кырт уелып, әрәмәгә әверелгән.

Нәкъ менә шунда – Наратбаш авылы белән Карамалы чигендә – Чәчәганак чокыры һәм шул чокырга батып калган газик. Чокырны чыгу белән, тау башлана. Тау өстеннән чана җиккән бер атлы төшеп килә. Атлыны күргәч, Гариф туктады, чокырны ничек чыгар икән бу юлчы дип күзәтә башлады. Арбага иртә, чанага инде соң булган бу көндә нинди адәм тәвәккәлләп юлга чыккан икән болай? Чокырны ничек үтәр?

Гариф, кызыксынып, атның чокырга төшүен күзәтте. Чанада ике кеше икән. Берсе хатын-кыз сыман. Карале син аны, аты шәп булдымы, чыктылар бит.

Гариф кузгалмады, аттагыларны көтеп алды. Гариф янына җитәрәк, хатын-кызы чанадан төште һәм, кала төшеп, җәяүләп китте. Гариф борын тишекләре киңәйгән атны һәм бүрек колакларын бәйләмичә, куян колакларыдай күтәреп куйган ат тотучы агайны ияк кагып кына исәнләшеп үткәрде дә юлдан атлаучы хатынны көтә башлады. Хатынның башында ак калфак, өстендә ак якалы чия төсендәге пальто, аякларында резинитек.

Хатын, килеп җитәр-җитмәс, күзләрен күтәреп, Гарифка карады. Аның күзләрен күрүгә, Гарифның йөрәге дерт итеп китте. Бик якын кешесенә охшатты ул аны.

– Исәнмесез! Көттереп киләсез. Әдһәм абый кичтән үк көтә иде инде сезне.

– Исәнмесез-саумысыз!

Бу хатынның, танышыр-танышмас борын, үзе белән артык ачылып китеп сөйләшә башлавы бераз сәеррәк тоелса да, Гариф аның адымына тигезләшеп атлап китте.

– Гафу итегез…

– Сезне белүемә аптырый калдыгыз? Шулаймы, Гариф Әюпович?

Гарифка: «Шулайрак шул», – дип, ияк кагудан башка әмәл калмады.

– Карамалыга беренче тапкыр килеп төшкәч, мине дә шулай шаккатырганнар иде, исләрем китте, гайбәтләремә чаклы белеп торганнар, – диде хатын, атлаган җайдан Гариф ягына сирпелеп карый-карый.

Сәер, күңел түрендә матур хисләр, язмы шулай тәэсир итә.

Шул мәлдә Саниясе белән танышулары күз алдына килә Гарифның. Күз алдында тулганган рәшә сыман язгы тыгыз һавада гүя Саниясе пәйда була: көләч йөзле, бераз хәйләкәррәк кыланышлы, зифа буйлы… Ягымлы бәрхет тавыш… Гүя ул җиргә иңгән дә аңа таба йөгерә, бөтен хәрәкәтендә нәфислек, гүзәллек, тик нигәдер Гариф янына гына килеп җитә алмый, һаман бер урында тулгана. Буй-сынына сыланып торган аксыл-зәңгәр күлмәгенең озын, киң итәкләре аякларына урала, шуңамы һаман килә алмый. Менә ул кузгалды, ләкин урман буендагы кар көртенә җитүгә, йөзтүбән капланды һәм шунда ук юкка чыкты… Ниндидер мизгелдә Гарифка моңсу, бик моңсу булып китте. Шушы мизгелдә Саниясе сурәтенә кергән алиһә юкка чыккач, ул үзалдына сискәнеп куйды. Нәрсә бу, галлюцинацияме әллә?..

Гариф янәшәсендә атлаган хатынга карады һәм аңарда Саниясендәге таныш чалымнар күреп гаҗәпләнә калды. Текәлебрәк карады, тик икенче мәлдә инде ул хәтле охшашлык күрмәде. Юк, әлбәттә, кеше кешегә түгел, йолдыз йолдызга да охшамый, бу охшату – язгы ямансу хисләрдән туган алдавыч сурәт кенә. Әлеге хатынга кырык яшьләр чамасы булыр. Күз төпләрендә инде вак-вак җыерчыклар, һавадан аермастай зәңгәр күзләрендә бер күрүдә үзенә җәлеп итәрдәй серле тылсым бар сыман. Атлаган саен, пальто чабулары ачылып китә, ак халат итәкләре күренеп ала, йомры тез башлары күзгә чалына.