Анатоль Брытун - Пах мускусу [журнальный вариант]

— Гаспадзін палкоўнік, мы можам на іх зірнуць? — спытаў маёр.

— Зірнуць можна, чаму не? Запрашаю вас, толькі хутка, мы вельмі занятыя.

Трое вершнікаў перасеклі кардон і разам накіраваліся ў селішча.

Едучы, Крафт праз паручніка спытаў:

— Г аспадзін палкоўнік, скажыце, калі ласка, што ім пагражае за паляванне на зуброў.

— О-о-о! Гаспадзін маёр, паляванне на зуброў — гэта дзяржаўнае злачынства. Паводле нашых законаў паляваць на зуброў можна толькі з найвысокага дазволу самога імператара. А пагражае ім катарга ў Сібіры, пажыццёвая.

— У вас вельмі строгія законы. За паляванне на зуброў пажыццёвая катарга?

— Так, сурова, але што зробіш? Кажуць, раней зубры былі ўсюды, нават на вашай тэрыторыі, а захаваліся толькі ў нас. Усё дзякуючы нашым законам. Так што не нам судзіць у дадзеным выпадку аб строгасці закона, — суха сказаў галоўны распарадчык.

Шасцёра вершнікаў наблізіліся да калёс, на якіх панура сядзелі звязаныя арыштанты. Загінуты ляжаў на зямлі побач. Вакол іх стаялі стражнікі і стралкі. Убачыўшы обер-фарстмайстра, расступіліся, зрабіўшы праход. Іх высока­благароддзе і тры прускія афіцэры спыніліся побач з арыштаванымі.

Пазнаўшы свайго камандзіра, затрыманыя людзі ажывіліся, з надзеяй у вачах у адзін голас загаварылі на нямецкай мове.

— Маўчаць! — выкрыкнуў палкоўнік Таран. — Я не даваў сваёй згоды размаўляць. Гаспадзін маёр, гэта вашы людзі?

— Так, гаспадзін палкоўнік, гэта мае людзі. Мы іх можам забраць? — дрыготкім голасам спытаў маёр прускага войска.

— Во-ой! Гаспадзін Крафт, спадзяюся, вы ўсведамляеце ўсю далікатнасць сітуацыі, — обер-фарстмайстар развёў рукамі. — Вашы афіцэры са зброяй у руках на нашай тэрыторыі? Гэта можа прывесці да сур’ёзнага канфлікту паміж нашымі дзяржавамі. Лічу, вас чакаюць цяжкасці ў кар’еры. Як вы маглі гэта дапусціць? Мы з вамі сур’ёзныя дзяржаўныя людзі, а вы мне галаву марочыце, што яны заблудзіліся. Ды яны ўжо шматкроць палявалі на зуброў. Мы за імі даўно сачылі. Цяпер гэтая справа прымае зусім іншы кірунак, — адначасова разводзіў рукамі і тэатральна круціў галавою обер-фарстмайстар.

— Гаспадзін палкоўнік, — цяжка уздыхнуў маёр. — Давайце мы спакойна абгаворым становішча, якое склалася. Дзе гэта можна зрабіць?

— Дамовіліся, толькі нябожчыка можаце адразу забраць, — хітнуў гала­вою Фёдар Канстанцінавіч. — Таксама дазваляю вам задаць некалькі пытанняў вашым падначаленым. Я за гэты час зраблю неабходныя распараджэнні.

Обер-фарстмайстар адышоў і паклікаў старшага стражніка.

— Ціхан, павязеш арыштантаў у Белавеж. Вышлі аднаго стралка да жандараў. Іх абавязак знайсці гэтага пройду Пупка. Што яны, дарма казённы хлеб ядуць? Уланы, на ўсялякі выпадак, павінны быць тут да раніцы. Прысутнасць уланаў астудзіць іх ваяўнічы прускі запал, а то яшчэ што-небудзь дурное замысляць.

Іх высокаблагароддзе падышоў да фурманкі і сказаў:

— Мы з вамі, гаспадзін Крафт, зойдзем у мясцовую піцейную ўстанову і там спакойна пагаворым.

Прускім афіцэрам нічога не заставалася, як падпарадкавацца просьбе обер-фарстмайстра. Прускі обер-лейтэнант у суправаджэнні двух уланаў паскакаў да кардона. Маёр Крафт, паручнік Фэдэрс і обер-фарстмайстар накіраваліся ў карчму Лейбеля.

Утрох прыселі за адзін стол. Іх высокаблагароддзе распарадзіўся прыгатаваць што-небудзь з ежы. Спытаў у Лейбеля:

— Г алубчык, а французскі каньяк у цябе ў запасе маецца?

— Дзве бутэлькі, толькі яны ў мяне дома.

— Злётай дадому, прынясі абедзве.

Гаспадар карчмы знік за дзвярамі.

Палкоўнік Таран прыняў самавітую паставу і сказаў:

— Ну што? Даведаліся, гаспадзін Крафт, хто вінаваты ў смерці вашага чалавека?

— Так, гаспадзін палкоўнік, вашы людзі тут не прычым. Я падрабязна распытаў, яны сапраўды палявалі на зуброў. Статак зуброў накінуўся на іх, а вашы людзі ім толькі дапамаглі ўратавацца.

— Ну вось, з гэтага і пачнём нашу гутарку. Як будзем выходзіць з вельмі складанай для нас сітуацыі? — узвысіў голас галоўны распарадчык.

— Не буду перад вамі хаваць, — часта залыпаў вачыма маёр. — Два гады таму даслалі да мяне ў часць для праходжання службы аднаго лейтэнанта. Разгільдзяй поўны, але з вельмі шляхетнай і багатай прускай сям’і. Фрыдрых фон Вэбер, той, які з вяснушкамі на твары. Паляванне і гулянкі ў пустой галаве, але званні і служба яму даюцца лёгка. Мне ўсё жыццё прыйшлося гарбом усяго дамагацца. Пачынаў службу салдатам, за дваццаць гадоў даслужыўся да маёра. А малады смаркач за тры гады даслужыўся да капітана. Усё робяць сувязі і грошы.