Алесь Пашкевич - Рух

У кабінеце стала ціха. Але знадворку зноў усчаўся дождж, і вецер анархічна зашугаў у вокны.

Пётр Іванавіч Курапаткін мгыкнуў, высунуў левую ніжнюю шуфляду стала і дастаў з яе штэмпельны канверт з вадзянымі знакамі — лацінская літара «N» у аправе з ружаў. На ім значыўся ад’ютанцкі надпіс:

«Прынесена ў Канцылярыю ад сп. Эмануіла Людвігавіча Нобеля прыватным пасыльным 25 жніўня гэтага г. Просьба аб сустрэчы».

— Нобелі-Нобелі… — паўтарыў Пётр Іванавіч і задумаўся.

Згадаў, як перад самым сваім міністэрскім прызначэннем на Велікодным прыёме ў пецярбургскага гарадскога галавы пазнаёміўся з сынам Людвіга Нобеля Эмануілам і нечакана атрымаў ад яго ў падарунак яйка фірмы Карла Фабержэ. Белая эмаль, інкруставаная залатымі ружамі і рубінамі, унутры — з чырвонага золата гадзіннік.

Генерал тады пацепнуў плячыма і нядбайна сунуў падарунак у кішэнь кіцеля, і толькі праз некалькі месяцаў даведаўся, які тое яйка мела кошт — каля дзесяці тысячаў рублёў! Ды нават і не ў кошце была яго вартасць: падобных падарункаў існавала на той час каля тузіна, і амаль усе яны былі зроблены па замове імператарскай сям’і!

— Нешта яшчэ? — міністр перарваў успамін.

Берг ніякавата крутнуўся і запунсавеў:

— Вашая вялікасць, не ведаю, як і адважыцца… Нядаўна атрымаў з Вены ліст. Знайшоўся мой блізкі родзіч Генрых Берг, стрыечны дзядзька… Ужо амаль не ходзіць. Восемдзесят гадоў, не жарты… Дачуўся пра мяне праз нейкую даведачную кантору — і запрашае да сябе, з жонкай… Ці мог бы я асмеліцца прасіць у вашай вялікасці хаця б з тыдзень нечарговага адпачынку?

— Ну дык што ж… — міністр задаволена пацёр далоні. — І з’ездзі, калі з жонкай і калі запрашае. Можа, той састарэлы родзіч і спадчыну якую перапіша? Ха-ха… Памятаецца, і я пагуляў па тых заграніцах у сваю маладую бытнасць… — Хоць саракапяцігадовы ваенны міністр быў толькі на тры-чатыры гады старэйшы за палкоўніка.

Дождж тым часам не пераставаў і надакучліва цыкаў у замутнелыя шыбы.

— Што ж, Віктар Аляксандравіч, дзякую за службу. Можаце быць свабоднымі… — і рука міністра пацягнулася па кубак з ужо астылай гарбатай. — Ад’ютанта, будзьце ласкавы, паклічце.

Пётр Іванавіч спехам напісаў:

«Заўтра ў гадзіну дня. Рэстарацыя даходнага дома Данілавых. Генерал-лейтэнант К.».

Склаў паперчыну напалам і ўручыў ад’ютанту:

— Неадкладна перадаць у кантору Нобеля, на Выбаргскую ўзбярэжную, дом 19, ля Чорнай рэчкі. Ну і наступнага — запрашай…

Другім па асабістым пытанні быў запісаны начальнік Канцылярыі міністэрства Мікалай Львовіч Лобіч. Курапаткіна не дзівіла, што той ішоў на аўдыенцыю пасля падначаленага. Ён, і не толькі ён, ведаў: генерал, абцяжараны ўжо немаладым векам, спіць доўга, і ці здолее зрання ўстаць нават на ўсеагульную мабілізацыю — невядома.

— Мікалай Львовіч, галубок наш шаноўны! — твар міністра выявіў найчуллівую прыязнасць да наведвальніка. Устаў, ахвотна абняўся. — А я думаў ужо, што вы і забыліся на мяне.

— Дарагі Пётр Іванавіч, як вы можаце? Чым я такое заслужыў?! — па кабінеце разнёсся трубны, хоць і далікатны, бас. — Проста цаню і паважаю ваш каштоўнейшы час… — начальнік Канцылярыі па-пазёрску крактануў і прысеў насупраць міністра.

— Ну, расказвайце… — Вочы Курапаткіна звузіліся і патухлі.

— Вашая высокая вялебнасць, не мне пры вашай маладосці гаварыць, як цяжка з кожным старэчым днём жыццё даецца…

Міністр неўразумела ўзняў галаву і маўчаў.

— Вось і вырашыў я звярнуцца да вашай міласці з рапартам аб пенсіёне… — Мікалай Львовіч млява ўздыхнуў, гучна набраўшы ў лёгкія паветра, прыгладзіў даланёй пульхныя сівыя бакенбарды і дагаварыў: — А таксама, улічыўшы такія-сякія заслугі на ратных дарогах, з просьбай аб ласкавым хадайніцтве перад імператарам пра павелічэнне майго ўтрымання…

Галава міністра ўзнялася яшчэ вышэй. «Ён гэта ўсур’ёз ці з кепікамі?», — падумаў, пабарабаніў пальцамі па стальніцы, адкінуўся на фатэльную спінку і казённа падагульніў, расцягваючы словы:

— Ра-ана вам, дарагі-і Мікала-ай Льво-овіч, на супако-ой. Не така-ая на-ашая міністэ-эрыя бага-атая, каб раскі-ідвацца такі-імі людзьмі-і… — А завяршыў ледзь не скорагаворкай: — Ды і імператар наш не заахвочвае пенсійныя надбаўкі. А таму дазвольце падумаць мне над пачутым — і рашэнне прыняць пазней…

Рэстарацыя даходнага дома Данілавых даўно стала традыцыйным і любімым месцам душэўных сустрэчаў Пятра Іванавіча Курапаткіна з многіх прычынаў, першыя з якіх — някепская хатняя кухня, даўнасць і трываласць сямейных стасункаў з уладальнікамі, нешматлікасць наведнікаў і канфедэнцыяльнасць. Апошняе, пэўна, пераважала ўсё астатняе.