Владимир Короткевич - Каласы пад сярпом тваім. Кніга І. Выйсце крыніц

Не спявалi яшчэ i пеўнi,
Як кабыла глыбока ўздыхнула:
Мокры, цёплы белы жарэбчык
Мякка лёг у Мiколавы рукi.
Аж да поўдня чакаў Мiкола,
А пасля ён пагнаў худобу,
I за ёй жарабятка пабегла.

Йшлi яны i прыйшлi на паляну.
На паляне — курная хата.
Каля хаты чвэртка валокi
I сухая старая дзiчка.
Стаў Мiкола у лесе i бачыць:
Гаспадар бяжыць да кабылы.
На нагах падраныя поршнi,
Твар змарнелы, на твары слезы.
Адвярнуўся Мiкола i кажа:
«Вось i ўсё, хадзем, брат Касьяне,
Паспяшаем хутчэй на неба,
Дасць нам бог за затрымку па шыi».

Перад богам стаiць Мiкола,
Порткi ўсе заляпаны граззю,
На кашулi крывавыя плямы,
Твар знябыты, чырвоныя вочы.
На Мiколу бог раззлаваўся:
«Ля карчмы ацiраўся, вядома,
З дзеўкамi качаўся па гумнах,
Размяжулiлi нос табе хлопцы.
Прэч з вачэй!»
Тут Касьян засмяяўся:
«Што табе я казаў, Мiкола?
Як прыходзiш, каток, на неба, —
Трэба чыстае мець адзенне,
I не варта таго кабыла,
Каб гнявiў ты госпада бога».
«Пра якую кабылу ты кажаш?»
Бог спытаў.
I тады Мiкола
Расказаў яму пра кабылу,
Пра зямлю, пра бедныя весi:
«Божа, божа, ты бачыш пакуты.
Крыж у хлопаў паны здзiраюць,
Каб ярмо нацягнуць на шыю.
Мужыкi на зямлi азёрнай.
Ўсю салому са стрэх паздзiралi,
Ўсю кару з сасонак паелi».

Бог задумаўся, цяжка, глыбока,
I сказаў: «Даруй мне, Мiкола.
Я ўсё гэта давеку запомню».
Гнеўна бог зiрнуў на Касьяна:
«Чысты ты, Касьян, i прыгожы.
Край мой бедны ваўкi раздзiраюць, —
Ты ж аб чыстай адзежы дбаеш.
А цi думаў ты, браце Касьяне,
Што для сэрца майго даражэйшы
Нават цёмны, апошнi злодзей.
Ён царкву маю абдзiрае,
На прастол брудным поршнем лезе,
Але лезе з чыстай душою,
Бо ад голаду дзецi канаюць
I ў яго, i ў яго суседа.
Ты пра гэта не думаў, Касьяне,
I таму я даю Мiколу
Кожны год два вялiкiя святы,
Каб Мiколу славiлi людзi,
А табе я даю, неразумны,
Дзень апошнi, дваццаць дзевяты,
Ў лютым месяцы, месяцы гурбаў».

Тут Касьян, як бабёр, заплакаў:
«Божа, божа, за што караеш?
Ты пакрыўдзiў свайго святога
За адроддзе паршывай кабылы!»
I сказаў яму бог спакойна:
«А цi думаў ты, браце Касьяне,
Што з мячом я з'яўлюся хутка,
Што надыдзе пан бог у славе
Ратаваць свае белыя землi?

Час той прыйдзе. I скора прыйдзе.
Стане моцным канём жарабятка,
I на гэтым канi я паеду
Да пачынкаў [5] Пачынак — хата ў нечапаным лесе. i хат сялянскiх.
Конi iхнiя мала елi,
Працавалi, вазiлi цяжка, —
Справядлiвасцi ездзiць належыць
На мужыцкiх пузатых конях.

А калi на крыж мяне пацягнуць —
Мужыкi мяне абароняць.
Iм даю я ў лясах дубiны,
Iм даю я ў зямлi каменне.
А астатняе — самi здабудуць».

Над зямлёю гудзе навальнiца,
Над зямлёю халодная злiва.
Недзе ў лесе таўсцеюць доўбнi,
Недзе ў стайнi расце жарабятка.