Сергей Пясецкий: БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ

Я шпіён. Я размаўляю з многімі ідэйнымі камуністамі, з зацятымі бальшавікамі, гляджу ім у вочы і адразу бачу, што я большы за іх фанатык бальшавізму. Яны адчуваюць гэта ў кожным маім слове. Бо я шпіён.

Я шпіён, і для мяне няма нічога схаванага, ані ў штабах, ані ў думках тых, з кім я змагаюся. Таямніца — гэта для іх, а я — калі яе не здабуду — то адгадаю, адчую. Бо я шпіён і павінен гэта зрабіць.

Я шпіён, і мяне мучыць роспач і злосьць, што я не здабыў загаду № 33. У той тэчцы — якую я з такой цяжкасьцю «нацыяналізаваў» (яны сацыялізуюць) у вагоне ў Ячоніса — патрэбнага мне загаду не было. Былі іншыя дакумэнты, але яны мяне не цікавілі. Таму мне так цяжка, што за некалькі месяцаў я ня здолеў здабыць таго, што было асабліва патрэбнае.

Я шпіён, і мне балюча ад усьведамленьня таго, што я не зрабіў столькі, колькі мог бы зрабіць для выведкі. Кожную сваю нядбайнасьць, легкадумнасьць, нават асабістае жыцьцё я ўважаю за слабасьць… Таму я вінавачу сябе, што не зрабіў столькі, колькі мог і колькі хацеў, што паддаваўся пачуцьцям і жыцьцю. Я бяру на сябе гэтую віну, бо я шпіён.

А цяпер — як звычайны чалавек — я раблю падсумаваньне.

Што я страціў цягам сваёй працы?.. Я страціў ілюзіі.

Што я набыў?.. Набыў трохі досьведу і спазнаў новы для мяне абсяг чалавечага жыцьця.

Што я ўбачыў?.. Я ўбачыў, што цудоўныя чырвоныя кветкі рэвалюцыі 17 году зьвялі, засталася толькі адна: буйная, пурпуровая ад крыві кветка — ГПУ.

Я ўбачыў, што ў імя свабоды, роўнасьці й братэрства зграя катаў прыгнятае 150 000 000 чалавек.

Я ўбачыў людзей, якія, абапіраючыся на матэрыялістычнае разуменьне гісторыі — што чалавек можа жыць без хаджэньня ў царкву, бяз гімнаў, але ня можа жыць бязь ежы, адзеньня і даху над галавой, — забралі ў народу людзкую ежу, адзеньне і дах над галавой. Заміж гэтага людзей змусілі, пад пагрозай страты жыцьця, сьпяваць гімны і хадзіць у бальшавіцкія бажніцы, дзе ім убівалі ў галаву ўсё, што супярэчыць натуральнаму паняцьцю пра рэчы.

Я ўбачыў, што дабрадзеямі народу зрабілі тых, хто яго рабуе.

Я пераканаўся, што няма большай ганьбы і прыніжэньня для чалавека, як быць савецкім грамадзянінам.

Я пераканаўся, што характар нацыі ў Расеі нішчыцца. Людзі робяцца подлыя, баязьлівыя, хлусьлівыя, крывадушныя. Я гэтаму не дзіўлюся і не пагарджаю імі, але шчыра іх шкадую, бо яны рвуцца, як могуць, да жыцьця і робяць — наўмысна і ненаўмысна — усё, каб толькі захаваць і прадоўжыць яго.

Ёсьць адна агульная вялікая ідэя, неаспрэчная і абавязковая для кожнага чалавека. Гэта чалавечая годнасьць. Кожны мусіць шанаваць чалавека ня толькі ў сабе, але і ў іншых. Хто гэтага не зразумее, далёка ня пойдзе. А да чаго ён даткнецца, тое ператворыцца ў бруд і кроў… Ці зразумеюць гэта тыя, хто расстрэльвае з кулямётаў вёскі, хто вынішчыў сацыялістаў за адзін стрэл фанатычкі ў Леніна? Не зразумеюць, бо, засьлепленыя ўласнай пыхай, яны расьселіся на руінах Расеі і ўдыхаюць дым папялішчаў разам зь фіміямам лісьлівасьці. А калі б нават яны ўселіся не на папялішчах, а на мармуровых палацах, у якіх жыло б сытае быдла, схіляючы каркі перад клікай вярхоўных жрацоў чырвонай магіі, то за тое, што прыгнялі людзкую думку, яны толькі пагарды былі б годныя… Абурацца імі нельга. Яны ня вартыя гэтага гонару — як ня варты клоп ці вош… Калі іх не зьмятуць людзі, калі яны самі сябе не перадушаць, то іх сатрэ з паверхні Расеі — як шкодны нарасьцень — звычайная людзкая культура, якая тым хутчэй рушыць наперад, чым больш яе гамуюць. А ў гісторыі застанецца крывавая старонка, на якой будуць выпісаныя імёны катаў народу. І цяжка будзе ў гэта паверыць, цяжка, бо нават тыя, хто жыве цяпер, ня вераць ці ва ўпор ня бачаць, пакуль не адчуюць гэтага на ўласным целе і душы.

Хто зразумее страшную трагедыю соцень тысяч дзяцей — беспрыглядных — якія, зьведзеныя да жывёльнага ўзроўню і кінутыя ўладамі на сваволю лёсу, адчайна змагаюцца за жыцьцё? Ці зразумеюць іх яснавяльможныя функцыянэры з Саўнаркому? Ці зразумее Эўропа? Што вырасьце з гэтых дзяцей, якія ацалеюць, якіх ня зьнішчыць чалавек, мароз, голад і бактэрыі? Эўропа заўжды будзе недаверліва ўсьміхацца. Функцыянэры з Саўнаркому будуць фатаграфаваць на экспарт вясёлыя, таўсташчокія тварыкі дзяцей чырвонай шляхты, з чырвоных школ і санаторыяў (з заўсёднай усьмешкай — такія ўжо савецкія аб’ектывы, што б ні фатаграфавалі, усё сьмяецца). А беспрыглядныя будуць жывіцца са сьметнікаў, згодна з жывёльным правам і інстынктам красьці, рабаваць, даходзіць да крайняй распусты і гінуць. Альбо — калі хто ацалее — складуць новую касту людзей: брыдкіх, подлых, але якія маюць рацыю. Гэта найстрашнейшае!