M. Rawinis: Miłość i wróżby

Saga rodu z Lipowej 01

Ziemia Kaliska, październik 1345

Jura podniósł gruby, sękaty kij i pogroził nim gromadzie.

– Stójcie! Sam to zrobię.

Zatrzymali się, bo choć pełni byli złości i to wściekłość przywiodła ich tutaj, czuli mores przed ciężką ręką kowala.

Stali półkolem, ledwie o dziesięć kroków, uzbrojeni w widły, kije, pałki i co tam kto miał pod ręką.

Synowie sołtysa dzierżyli stary, ciężki ojcowski miecz. Nawet dzieci przybiegły z witkami. Dyszeli nienawiścią i strachem. Krzyczeli: spalić czarowników!

Kowal podniósł dumnie głowę.

– Sam to zrobię – powtórzył. – I niech to spadnie na wasze dusze.

Odrzucił kij, śmiało podszedł do najbliższego z tłumu i wyrwał mu z ręki pochodnię. Potem wielkimi krokami zbliżył się do chaty. Śledzili uważnie każdy jego ruch. Może byli i tacy, którzy nie dowierzali, że ośmieli się podłożyć ogień, ale i oni czekali.

Jura otworzył drzwi i cisnął pochodnię do wnętrza chaty. Ledwie wycofał się o kilka kroków, dym już pokazał się w szparach ścian, potem zaczął przeciekać przez dach, aż wreszcie buchnął wysokim płomieniem.

Twarze zebranych łagodniały, w miarę jak pożar rozszerzał się i trzaskał. Wiedzieli, że wygrali i kowal nie zostanie tutaj. Nawet najbardziej zaślepieni nienawiścią widzieli wór, przygotowany do podróży, i zrozumieli, że już wygrali z przeklętym.

– Wynoś się – powiedział ktoś, a tłum podchwycił głos z radosnym szumem.

Patrzyli, jak mocuje się z workiem, ale nikt nie śmiał podejść. Kowal zaś ani na chwilę nie opuścił sporego zawiniątka, które trzymał na lewem ramieniu. Wreszcie zarzucił wór na plecy, chwycił kij i wyprostowany stanął naprzeciw wszystkich.

Opuścili już wzniesione kije i pięści z kamieniami. Kowal się poddał, ale wszyscy, choć czuli silę gromady, dobrze wiedzieli, jak ciężką ma rękę. Woleli patrzeć z daleka.

– Odchodzę – chrapliwie zawołał Jura i powtórzył swoją zapowiedź, jak gdyby chciał przekonać ich, że sam tak postanowił, że to nie oni zmusili go do porzucenia rodzinnego domu.

Odwrócił się do chaty, która była już jednym wielkim płomieniem, a po chwili raz jeszcze spojrzał na gromadę.

– Nie życzę wam szczęścia – cisnął. – Jeszcze, tego pożałujecie!

Wtedy się poruszyli. Odpoczęli już po biegu do chaty, widok ognia dodał im sił. Zamachali kijami, posypały się złorzeczenia i groźby.

– Idź precz!

– Nie chcemy tu czarowników!

– Wynocha!

– A choćby do piekła!

– Nawet się nie oglądaj!

Kowal splunął przed siebie z pogardą, a potem ruszył. Za krzykami od gromady poleciały patyki, kamienie, kępy zielska.

– Lucyperski pomiot!

– Przeklętnik!

– Czarcie nasienie!

Jakiś kamień dopędził go i boleśnie ugodził w ramię, akurat to, na którym trzymał zawiniątko. Syknął, ale nie przystanął i nie obejrzał się.

Szedł chyżo krętą ścieżką, która omijała pożółkłe zagony, i wkrótce przez sosnowy lasek wywiodła go na pagórek. Tutaj zatrzymał się i spojrzał za siebie.

W dole leżała wieś, ukryta nieco za drzewami. Na jej krańcu dym wyznaczał miejsce, które niegdyś było jego domem.

– Nigdy – powiedział z zawziętością. – Przenigdy nie stanie tu moja noga.

Zawiniątko zakwiliło. Kowal odstawił kij pod drzewo, ostrożnie odwinął płótno i spojrzał w drobniutką, czerwoną buzię dziecka. Patrzyło na niego dwoje zapłakanych oczu – jedno niebieskie, a drugie brązowe.

Kowal wyciągnął rękę ku tej twarzy, a wtedy malutkie usta chwyciły jego palec i zaczęły ssać. Płacz umilkł.

Kowal opatulił dziecko na powrót i wziął kij do ręki.

– W drogę! – rzucił prawie wesoło. – W drogę! Przekonajmy się, jak wielki jest ten świat!

Szedł równym krokiem i jeszcze przed wieczorem trafił na ścieżki, na których nigdy nie był.

Prowadziły do miejsc, o których ledwie słyszał, a nie spotkał nikogo, kto by pochodził stamtąd.

Przyszłość rysowała się nieodgadniona, niejasna, czaiła się gdzieś hen za górami.

Kroczył naprzód, mocnymi stopami wystukując rytm. Patrzył przed siebie i tylko czasem sprawdzał, popatrując na słońce, czy zdąża w wybranym kierunku: na południe. Nie zauważał prawie niczego, co mijał: trawiastych pagórków, jesiennego lasu, stawów i strumieni, zwierząt i ptaków. Nie widział ani barw, ani kształtów. Widział tylko zajętą ogniem chatę i twarz kobiety, której ciało spłonęło wraz z jego domem.

W październiku zaczął padać śnieg, a miał leżeć aż do niemrawej wiosny. Padał i padał, i już po trzech dniach odciął osadę od ścieżek wiodących ku innym wioskom. Za śniegiem i siekącym wiatrem przyszedł mróz, a za nimi głód. Nastał ponury czas.

Ludzie szybko wyjedli wszelkie zapasy. W listopadzie gotowali już tylko żołędzie albo korę z drzew.

W grudniu wymarli starcy, oni byli najsłabsi. Ciała wyniesiono za opłotki i zostawiono w zaspach do czasu, aż pogoda pozwoli na pochówek.

Mężczyźni jak dawniej wyprawiali się o świcie do lasu, ale rzadko przynosili cokolwiek do jedzenia. I choć używali śnieżnych rakiet, nie ośmielali się wychodzić poza zasypane ścieżki i bali się oddalać od wioski, a dwaj śmiałkowie, którym udało się dotrzeć aż na zachodni skraj lasu, zamarzli tam którejś nocy. Ich ciała znaleziono dopiero w kwietniu następnego roku, kiedy na łąkach pojawiły się kwiaty.

Kilka tygodni zrównało wszystkich we wsi, nie było już bogatych i biednych, bo nikt nie miał wystarczających zapasów żywności po dwóch latach nieurodzaju i powodzi. Nawet w domu sołtysa nie było co włożyć do garnka. Ludzie przestali się odwiedzać, przekonani, że nie warto chodzić do sąsiadów, u których nic nie pożyczą. I wszyscy, jak ich było w osadzie osiemdziesiąt jeden osób, mężczyźni, kobiety i dzieci, modląc się o przetrwanie, złorzeczyli losowi. Później i tego zaprzestali.

Siedzieli w swoich chałupach i tępo patrzyli na śnieg.

W chacie kowala ostatnią garść mąki zużyto na początku grudnia.

– Zginiemy – mówił Jura do żony.

– Będzie, jak ma być – odpowiadała łagodnie Miłka. – Przecież kiedyś Bóg odwróci od nas te klęski.

Ale gdyby nawet przyszło nam umierać, niech tak się stanie. Bylebyś tylko mnie kochał.

Kowal chodził z innymi po lasach albo wędrował sam, osłabiony z głodu i przemarznięty. Czasami coś przynosił, ale częściej jedli to, co inni – wywar z szyszek albo rozgotowane drobne gałązki.

Głód stawał się coraz bardziej dokuczliwy. Ludzie dawno już wystrzelali ptaki i wyłapali zające.

Zjedli zapasy przechowywane na czarną godzinę, wszelkie suszone mięso, wędzone ryby, kaszę i orzechy. Nie myśleli o tym, co będzie za kilka tygodni, bo musieli żyć teraz. Rąbali lód na strumieniu, usiłując znaleźć ryby, godzinami brodzili w lodowatej wodzie, chorowali i marli.

Na dwa dni przed Bożym Narodzeniem w chacie kowala została tylko jedna ryba – długa ledwie na dłoń, a schwytana z narażeniem życia w przerębli na rzece.

– Jesteśmy bogaci – powiedziała ze smutnym uśmiechem Miłka rankiem dnia wigilijnego. – Dam dużo wody do kociołka i ugotuję zupę, która starczy nam na długo.

O zmierzchu Jura wyszedł przed dom i wspiął się po zboczu pagórka położonego tuż obok chaty.