Уладзімір Караткевіч - Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга II

Зброя? – спытаў Корчак.

Не для вас назапасіў. Знайшлі тры стрэльбы – хопіць ад зайцоў адстрэльвацца.

У цябе колькі галоў? – спытаў адзін з лесавікоў, нізкалобы хлопец.

На адну больш, чым у цябе, – усміхнуўся Раўбіч.

Зраўняем, – сказаў Корчак. – Дзе зброя?

Раўбіч маўчаў.

Ану, трасяні яго. Падцягні да вогнішча, – сказаў Корчак. І нібы, апраўдваючыся, дадаў: – Будзе ведаць, як у крыжы страляць. Здзярыце з яго чугу.

Чуга лягла на скручаныя рукі, як крылы.

Дзе?

Яраш маўчаў. Безвалосая гладкая скура паступава чырванела ад блізкага агню.

Нізкалобы раптам засычэў. Ён трымаў Раўбіча за плячо, і валасы на суглобах ягоных пальцаў пачалі скручвацца і спякацца:

Ч-чорт!

Мужык, які толькі што адкінуў убок непатрэбны стары меч, раптам крыкнуў:

Корчак! Пабойся бога. Што ж ты робіш, кацюга? Чаго Юстына падбіваеш? Ты ж ведаеш, ён галавою скрушны…

Нізкалобы Юстын непаразумела глядзеў на іх, трасучы рукою ў паветры.

Змоўч! – сказаў Корчак. – Змоўч, Брона.

Я пайду ад цябе, – спакойна сказаў Брона. – Я не кат. І ўсе мы, з Кроераўшчыны, не каты. Адна ў нас душа. А ты – як вурдалак прагны. Дачакаешся срэбнай кулі ды асінавага кала.

Белыя вейкі мужыка дрыжалі, але казаў ён з запалам, смела.

Не будзе табе такое поспеху. Таксама і ў яго – гонар.

Корчак трохі засмуціўся:

То што, можа, ужо васпан прапануе што?

Забі, а не здзекуйся… Ды ён сам скажа… Скажы, пане, не губі душы.

Раўбіч глядзеў ў яго светлыя вочы:

Ідзі, хлопча Брона, у мой пакой, трэці ад залы. Яны не знайшлі…

Ну во, – узрадаваўся Брона. – А вы, сыраядцы…

…а там, за шторай, вісіць мой штуцэр. Для цябе ўжо адну стрэльбу знайду. Трымай на памяць…

А ім не скажаш? – спытаў Брона.

Ім не скажу, – проста кінуў Раўбіч. – Яны расамахі. Падлай харчуюцца. Кроў не па іх. – І, памаўчаўшы, сказаў: – Дабівайце, ці што.

Брона глядзеў на Яраша са спакойнай варожасцю і павагай.

Т-так, – сказаў Корчак. – І сапраўды… Паміраць стоячы будзеш?

Але.

Нажыліся мы тут, хлопцы. Дзякуй трэба сказаць аднаму дабрадзею за параду.

Не трэба яму тваёй падзякі, – спакойна сказаў Брона. – Ён сказаў праўду. Ёсць у гэтага чалавека зброя. Ды толькі ўсё вы ўлічылі, акрамя яго.

Корчак глядзеў на Яраша. Потым выняў з похваў корд і старчма кінуў яго ў зямлю.

Ты не бойся, раўбіцкі пан. Удараць дакладна.

Я не баюся.

Брона пабег па штуцэр і прынёс яго.

Ух-х, які, – усміхаўся ён. – Аж рукі прыкіпелі. Вось гэта дык зброя. Ну, трымайцеся цяпер…

Раўбіч усміхнуўся. Выгляд у хлопца быў як у дзіцяці, што атрымала цацку.

Ну, дзякуй… Ты – нічога!.. Ты нават падумаць не пасмееш, я пастараюся ўжо, – спяшаўся Брона і нібы растлумачыў: – Жонку маю з дзецьмі Кроер некуды ў Расейшчыну прадаў за непаслухмянасць… А што яна там?

Я разумею, – проста сказаў Раўбіч.

Вядзіце коней, хлопцы, – сказаў Корчак. – Дом паліць не будзем. Хай удаве будзе дзе жыць. – І усміхнуўся: – Мо і для мяне нешта знойдзеш?

Раўбіч з жарсткаватай усмешкай пакруціў галавой.

Ды я жартую, – сказаў Корчак.

Людзі з коньмі сталі трохі ўбаку і не глядзелі на іх. Нікому не хацелася глядзець на забойства.

Брона выцягнуў з зямлі корд і стаў з левага боку і трошкі спераду ад Раўбіча. Глядзеў яму ў вочы спакойнымі і чужымі вачыма.

Маліся, – сказаў Корчак.

Пан Яраш узняў галаву і, гледзячы на языкі высокага полымя, пачаў чытаць апакрыфічную малітву паноў-латнікаў, супраць якой чатырыста год дарэмна змагалася царква. Беспаспяхова, бо чыталі яе адзін раз і потым не было каго караць.

Брона слухаў, як падалі словы. Маўчаў і глядзеў чужымі вачыма. І ляцелі, ляцелі ў неба языкі агню.

“ Воіны бога прыйшлі па мяне”, – спакойна чытаў Раўбіч.

Корчак адышоў да коней.

“Воіны бога прыйшлі па мяне… Яны прыйшлі – і не самусцілася сэрца маё. Яны прыйшлі – і не здрыгануліся калені мае… Цямноцце было вакол. І ў цемрыве гарэлі твары архангелаў…

…Як повень блізіліся яны… Як лава раслі яны… Як ураган раслі яны… Як сонца ў час смерці раслі яны”.

Дзіўны гук нарадзіўся недзе. Нібы пачынаўся абвал. Далёка-далёка. Брона не здзівіўся. Так яно і павінна было быць. Што ж, калі на чалавека ішлі воіны бога…

“Як чорны агонь былі вочы іх… Як сухая трава ў агні былі валасы іх… Як вежы ў пажар былі крылы іх… Як расплаўненая сталь былі мячы іх.

…І разверзлася неба – і пажар быў за спінамі іх.

Але не трапятала душа мая”.

Пошчак нарастаў і нарастаў, блізіўся. Неадольны, магутны. Зямля стагнала. Потым даляцелі два стрэлы, а праз хвіліну яшчэ два.