Уладзімір Караткевіч - Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга II

– Ты глядзі, – сказаў Мсціслаў, – за гэткія ерэтычныя забабоны атрымаеце вы ад папа.

Ягоныя вочы смяяліся, і ў тон яму Андрэй сказаў:

– І няхай. Усё адно падаюць. Сачы, Алесь, можа, якога за хвост ухопіш.

– А ў яго хаданская мыза, – сказаў Мсціслаў.

У Кандрата захадзілі жаўлакі на шчоках.

– Тады мы ўжо табе, Алеська, дапаможам. Ты яго толькі ў хмызы з Мсціславам завалачы... каб начальства нас не бачыла. А там мы яго, каб вам рукі не пэцкаць, асвенцім.

Зоры віселі над галавою. Прыціхлі дрэвы. З цвінтара спускалася рознакаляровая стужка людзей. Нібы з расплаўленага металу, цяклі і зіхацелі і пераліваліся рызы папоў. Ззяла на золаце крыжоў чырвонае зарыва ад соцень свечак. І над усім гэтым густа плыў бас дыякана:

– “Уваскрэсенне твае, Хрысце спасе, ангелі пяюць на небясех: і нас на зямлі спадобі чыстым сэрцам цябе славіці”.

Пад зоркамі між снежных бяроз, якія сталі цяпер аранжавыя знізу, плыло, агінаючы царкву, шэсце: нібы нехта павольна рассыпаў чырвоны мігатлівы жар.

Алесь зноў убачыў дзяўчыну ў сіняй з золатам хусце. Яна нібы імкнулася да агнёў, як сіні і залаты сумны махаон. І раптам у яго адлягло ад сэрца: не магло здарыцца нічога дрэннага, пакуль на зямлі існавала надзея.

– Раўбічы, – голас Мсціслава ўпаў.

І адразу ўпала Алесева сэрца. Ён убачыў.

...Пан Яраш з Эвелінай, Франсам, Стасем і Юллянам Раткевічам ішлі паперадзе. Моцная Ярашава рука сціскала свечку, змрочныя вочы глядзелі паўзверх галоў: ён, відавочна, думаў пра іншае. І такі ён быў моцны сярод гэтага натоўпу, і так клаліся на яго аблічча і абліччы суседзяў, на бліскучы жалезны бранзалет мяккае святло і змрок, што Алесь раптоўна здрыгануўся ад замілавання да яго і да ўсёй гэтай сям’і.

Набліжалася Майка. Свечка ў тонкай руцэ злёгку нахілена – аплывае жаўтаваты воск. Вочы, як у бацькі, глядзяць паўзверх галоў, ці на белыя, як яе рукі, галіны бяроз, ці на агеньчыкі зор.

Маленькі рот зараз зусім не ганарысты, а добры і ласкавы.

“Майка. Майка. Майка”.

Мінаюць. Зараз спыніць нязручна. Побач з ёю Стах. (Алесь не ведаў, што Стах узрадаваўся б.) Пераліваецца кранутая сям-там срэбрам белая кашміровая сукня.

– Шэсце жон-міраносіц, – сказаў ціха Кандрат.

І, забыўшыся, падтрымаў блюзнерства непапраўны Мсціслаў. Склаў бондачкай вусны і сказаў тонам старой ханжы-дзеўкі:

– Лідуша надзела парфірную сукню і пайшла ў царкву... Меланхолія!

І, сустрэўшы вочы Алеся, раптам зніякавеў:

– О... даруй, мілы!

Андрэй моцна схапіў Кандрата за плячо і павёў трохі далей.

– Патаўпешка, – сінія Андрэевы вочы звузіліся. – Дурное сяло. Ты што, не бачыш?

Яны спыніліся наводдаль. Кандрат пад позіркам брата апусціў галаву.

– Бачу, – нечакана сур’ёзна, з горыччу сказаў ён. – Не падабаецца мне гэта. Улюбіўся як чорт у сухую грушу.

– Не твая справа, – ціха сказаў Андрэй.

І раптам Кандрат ударыў нагою бярозавы ствол:

– Чорт. Ну, будзе яна яшчэ здзекавацца – спалю Раўбічы... Корчака знайду, і разам спалім.

– Тфу, – сказаў Андрэй, – дурны ты.

– А што?

– Каб усе хаты дзяўчатам палілі, калі тыя здзекуюцца... Гэта ж страшна падумаць, што было б... Па ўсёй зямлі попел з ветрам гуляў бы.

...Шэсце тым часам трэці раз абыходзіла царкву. Жаўцелі бясконцыя агеньчыкі, ліліся парча і буркацель, звінелі галасы.

Вось ідзе пан Яраш. Ідуць іншыя. Але нашто глядзець на іх, калі вось плыве за імі... Трохі адстала ад усіх. Ідзе. Попельныя, з няўлоўным залацістым адценнем валасы. Пад матавай скурай на шчоках глыбінны празрысты румянец. Добры рот і вочы, якія глядзяць на бярозы, на шапкі граковых гнёздаў, на цёплыя льдзінкі зор.

Мсціслаў прымусіў Алеся адступіць са сцежкі, а сам зрабіў крок наперад.

– Міхаліна, хадзіце сюды.

Рука ў руцэ, некалькі непаразумелых крокаў па сцежцы... І вось яна ўжо тут, а Мсціслаў знік у натоўпе.

Яны стаялі і глядзелі адно на аднаго. Вычварна зламаныя бровы Майкі на хвіліну вінавата апусціліся.

І яшчэ – ён мог бы паклясціся – у гэтых вялізных вачах на хвіліну прамільгнула радасць, тая, якую не схаваеш, якой не падробіш.

– Майка, – сказаў ён, – Майка. – І дадаў, амаль уладна: – Калі можаш, вер мне.

Яна глядзела на яго змярцвелае аблічча і глыбокія вочы... Гэтыя вочы глядзелі так, што ў душы з’явілася падазрэнне, якое адразу перарасло ва ўпэўненасць: не вінаваты. Няўжо не вінаваты? Пэўна ж не вінаваты. Мсціслаў меў рацыю. Як яна магла нават падумаць, што ён мог быць вінаваты?! Найлепшы, чысты, сапраўдны, той, якога хацелася вечна бачыць, якому заўсёды хацелася пакласці на грудзі сваю галаву, забыцца, адчуць сябе слабай.