Уладзімір Караткевіч - Каласы пад сярпом тваiм. Кніга другая. Сякера пры дрэве

Франс развёў рукамі.

— Відаць, досыць, — сказаў ён. — Давайце бярвенні, людзі.

— Не рабі гэтага, — сказаў Алесь. — Не рабі таго, аб чым пашкадуеш. Я люблю цябе, браце. Ты сапраўды цяпер мой брат. Не я завёў тую свару. Я заўсёды хацеў, каб быў мір. Нам абрыдла, што з-за дурной спрэчкі гінуць лепшыя нашы гады. І таму я вымушаны быў пайсці на гэта, хоць я вельмі шкадую, Франс. І я прашу твайго даравання.

Раўбіч, здаецца, не ведаў, што яму казаць.

— Бач, запяяў, — сказаў, — сказаў Ілля Хаданскі.

— Я не баязлiвец, Франс, ты ведаеш. Я проста хачу мiру. Не крыўдзь сваёй сястры, а маёй жонкi.

— Досыць, Франс, — сказаў стары Хаданскі. — Ты можаш ісці. За крыўды адплацім мы.

— Як? — спытаў Франс.

— Яна зробіцца ўдавой Загорскага, не паспеўшы зрабіцца жонкай.

Алесь змрочна кінуў:

— Я не хачу і тваёй крыві. А ты, Франс, запамятай: што б ні здарылася, я ніколі не стану страляць у цябе. Мне дарагая мая жонка.

— А калі стрэлю я? — спытаў Франс.

Алесь паціснуў плячыма.

— Не прыніжайся, — раўнуў раптам Мсціслаў.

— Я не прыніжаюся, ты бачыш.

— Мы яму не дамо расстрэльваць цябе, — пачырванеў Паўлюк. — Я буду страляць. Чуеш, я?!

— Чуеш, Франс? — сказаў Алесь. — Магчыма, яны. Але не я.

— Адчыні, — сказаў Раўбіч, — не заўдавай сабе ганьбы.

— Я не магу гэтага зрабіць, — спакойна сказаў Алесь. — Я не веру вунь тым. Я схіліў на гэтую справу сяброў і адказваю за іхняе жыццё і бяспеку.

Франс адышоў прэч ад царквы. Нешта горача казаў яму Ілля Хаданскі. Раўбіч ашчаперыў рукамі галаву. Хаданскі казаў далей. Франс ківаў галавою. Потым глыбока ўздыхнуў і агледзеў вежы і гульбішча царквы.

— Франс, — сказаў Алесь, — адумайся, пакуль не позна.

Замест адказу пралунаў стрэл з купкі дваран ля старога Хаданскага. Паляцела грубая жоўтая атынкоўка

ля галавы Алеся.

У адказ галерэя залапатала нягучнымі стрэламі.

— Людзі! Людзі! Адумайцеся! — гарлаў Алесь. — Што вы робіце? Людзі!

Замалаціла свінцовым бобам па свінцовых чарапіцах над галавой.

Мсціслаў сунуў у Алесевы рукі стрэльбу.

— Бі! Бі і не крычы! Яны гэта не так зразумеюць!

І тады Загорскі, захлынаючыся гневам і роспаччу, прыпаў да прыклада.

Стрэльба была новая, пістонная. Яна нечакана зручна лягла да пляча. Алесь убачыў на канцы рулі галаву Іллюка Хаданскага і націснуў курок.

Ілля схапіўся за галаву і павольна заваліўся назад, на рукі сябрам.

— Няўжо забіў?

— Ну і чорт з ім, хоць і забіў, — прахрыпеў з правага боку мурын.

— Не забіў! — раптам амаль з радасцю крыкнуў Андрэй Кагут. — Не! Бач, устае. Аглушыў, відаць, толькі.

Ра-та-та, — сыпанула па чарапіцах. — Ра-та-та.

— Бач ты, — сыпануў Кандрат. — Гэтак вельмі проста і забіць могуць.

Стрэлы з галерэі нібы паступова апаясвалі царкву.

Янка Клейна, першы з закранутых, сядзеў на каменных плітах падлогі і, лаючыся, накладаў корпію на прастрэлены мускул прадплечча.

— Глядзі, — сказаў Кандрат. — Чырвоная.

— Яна, браце, ва ўсіх чырвоная ды аднолькавая, — сказаў Андрэй. — Ва ўсіх людцаў, колькі іх чыста ёсць на зямлі… Сволачы… Навалач, прама сказаць… Што, Янка, кусь?

— Кусь, — усміхнуўся той. — Нічога, неяк зажыве.

Мсціслаў прыглядаўся, што робіцца ўнізе.

— Глядзі, — сказаў ён. — Вось нягоднікі.

Людзі ўсталёўвалі наводдаль дзве гарматы. Парадныя. З Раўбічавага ганка.

Алесь адчуў холад у пазваночніку. Холад пракаціўся некуды ўніз і знік у нагах.

— Гэта, калі і не пацэліўшы, у галаву патрапіць, — сказаў Кірдун. — То пэўна дзірка будзе з палац пана

Вежы.

Запанавала маўчанне. Потым стары Кандраці павольна перажагнаўся.

— Гарматы, — сказаў адзін з палясоўшчыкаў.

Кандрат Кагут абвёў усіх вачыма.

— Мы народ сур'ёзны, — сказаў ён. — Жартаваць не любім.

Са свістам хвастанула па балюстрадзе і даху карцеч.

— До жартаў, хлопцы, — сказаў Мсціслаў. — Біце па гарматах, іначай жывыя не выйдзем.

Алесь высунуў галаву. Ілля Хаданскі падносіў шматок зыркага пакулля да запальніка. На галаве ў Іллі

бялела павязка.

І раптам нешта здарылася. Чыясьці рука выхапіла кнот з рукі ў графа. Той паспрабаваў быў перахапіць яго назад. І тады тая самая рука гучна прыпячаталася да шчакі маладога чалавека.

— Чакайце, хлопцы, — непаразумела сказаў Мсціслаў. — Не страляць. Баба.

Сапраўды, між людзей, што трымалі абдогу, рухаліся дзве жаночыя постаці.

— Дамоў, — сказала жанчына голасам Надзеі Клейны.

— Я раіў бы ісці дамоў вам, пані Надзея.

— Ідзі дамоў, Франс, — паўтарыла Клейна. — Там зараз адна Ядвінька. Яна баіцца. Нават лекара яшчэ няма. Паслалі ў Вежу.