Людміла Рублеўская: Скокі смерці

— Калі гэта здарылася? – ціха спытала манашка.

— Трэцяга дня...

Сястра Агапа моўчкі паківала галавою. Позна... Усё невыпраўна позна...

Раптам рыцар расплюшчыў вочы, бліснула іх невыцьвілая сінізна, і прагаварыў:

— Ня плач, Анэта, а то жабы ў пакоі разьвядуцца...

І паспрабаваў усьміхнуцца.

— Бачыш, я ўжо так блізка да брамы сьмерці, што нават не зьдзіўляюся нашай сустрэчы...

Манашка нахіліла галаву.

— Маё імя сястра Агапа.

— Кінь... Калісьці я гаварыў, што пазнаў бы цябе, нават калі б ты пераўтварылася ў воблака ці птушку... Ды хоць бы – і ў старую манашку.

Паміраючы рыцар і Божая нявеста глядзелі адзін на аднаго, угадваючы за скалечанымі часам рысамі сьветлыя воблікі юнацтва і мілосьці. Сонца цягнулася да іх ласкавымі промнямі скрозь рознакаляровы вітраж з выявай візантыйскага крыжа... У промнях бесклапотна таньчылі пылінкі.

— Ты зьмяніў імя, Богуш... Ты зьмяніў веру...

Паранены заплюшчыў вочы.

— Што такое імя? Стужка ў валасах, сёньня – залатая, заўтра – срэбная, а пазаўтраму яе накруціць на кашчавы палец сьмерць... Рыцар... мусіць заваёўваць славу... І адно моцны... заваюе яе. Высокую пасаду ў гэтай дзяржаве... можа заняць толькі... адзінаверац вялікага князя.

Рыцар стаміўся, гаворачы, і нібыта задрамаў. Сястра Агапа агледзела яго рану. Што ж, можна хаця б паспрабаваць аблегчыць боль. Накласьці мазь... Вось так... А на краі раны, дзе ўжо счарнела, лісты арнікі...

— Не старайся, Анэта, мяне ўжо чакае архангел... Я думаю, што рыцара павінен сустракаць архангел з мечам, рыцар Божага войска... Мне нават здаецца, што я бачу водбліскі ягонага мяча.

Рыцар глядзеў на схіленую галаву манашкі, накрытую чорным покрывам.

— З-за цябе, Анэта, не магу з чыстым сэрцам на Божы суд ісьці... Трэба ўсе крыўды на гэтым сьвеце пакідаць. А я прабачыць не магу, што ты ў вежы мяне адштурхнула. Я ў такім вары апынуўся... Рушыў, не разьбіраючы нічога. Пакуль мяне не паклалі чужыя мячы... Што цябе прысудзілі замураваць у вежы, я праз месяц даведаўся, калі ад ранаў ачуняў. Я дасюль лічу, што, каб не ўцякла ты, мог бы цябе выратаваць! І мы былі б шчасьлівыя!

— Ты прывёў у горад ворагаў...—прагаварыла сястра Агапа.

— Ворагаў? Сёньня ноўгарадцы – нашыя лепшыя сябры. Можа быць, заўтра яны зноў стануць ворагамі... Якая розьніца? Я думаў, што ты не засталася са мной, бо чортавы лекар сапраўды цябе счараваў.

Нейкі час панавала маўчаньне, толькі словы малітвы зьляталі з вуснаў манашкі, як галубінае пер’е, падхопленае ветрам.

— Нахіліся... – папрасіў рыцар. Сястра Агапа паслухмяна наблізілася.

— Паслухай, ты ведаеш сакрэт лекаравых гадзіньнікаў, праўда? Яны ў вежы стаяць, так?

Вочы Богуша хваравіта блішчэлі.

Сястра Агапа адхіснулася.

— Навошта яны табе?

— Гэта – моц... Сіла... Яна патрэбная сёньня нашай дзяржаве... Ты магла б навучыць нас, як карыстацца гэтымі гадзіньнікамі? Калі б татараў або шведаў прымусіць таньчыць у сьмяротным танцы!

Манашка рэзка ўзьнялася, перахрысьцілася.

— Што ты гаворыш, Богуш? Выратуй Гасподзь душу тваю... Ты трызьніш.

Пан Баляслаў зайшоўся ў пакутлівым кашлі, на ягоных вуснах паказалася кроў. Малады Радчыньскі забег у пакой.

— Пане бацька, знайшлі дамініканскага мніха! Ён прыме тваю споведзь.

Рыцар зірнуў на манашку і прахрыпеў.

— Ну што, Анэта, можа, сустрэнемся там?

Яна схапіла яго руку – хаця ў параненага была гарачка, рука халодная, нібыта ільдзяная – сьціснула... І ён сьціснуў яе даланю... Як у скоках сьмерці... Цела старога воя пакутліва выпіналася, прабітыя грудзі хапалі паветра...

У кельлю зайшоў мніх, падазрона азіраючыся на абразы схізматыкаў. Усе, акрым сына, пакінулі паміраючага.

Сястра Агапа горача малілася перад алтаром, асьветленым толькі дрогкім агеньчыкам лампады.

...Акрапі мя ісопам, і ачышчуся...

Маладая чарнабровая манашка ўкленчыла побач, дачакалася, пакуль старэйшая скончыць малітву, і паведаміла:

— Падчашы памёр... А сын яго вас шукае. Кажа – нешта вы павінны яму расказаць, паводле бацькава запавету... Вы памерлага рыцара ведалі, сястра Агапа?

Старая манашка ўзьнялася, перахрысьцілася... Яе твар са сьлядамі былой гожасьці быў суровы.

Скокі сьмерці ня скончацца ніколі. Над гэтай зямлёю вечна будзе ляцець пачварны карагод, дзе ўсе трымаюць адзін аднаго за рукі, і нікому не даюць высьлізнуць, вызваліцца, застацца на лапіку жыцьця...

— Скажы маладому рыцару, што я дала абет затворніцтва і маўчаньня. Адгэтуль мае словы будуць толькі тыя, што я сэрцам прамоўлю да Госпада. І бачыць я жадаю толькі Госпада, калі ўдастоюся спазнаць яго духоўнымі вачыма. Амін.