Людміла Рублеўская - Скокі смерці

— Ты моцна кахаеш Стэлу? – дурное жаночае пытаньне, за якое я адразу пачала сябе дакараць. Але Юрась, памаўчаўшы, адказаў з горкім спакоем.

— Усяго было... І каханьня, і шкадобы.... А галоўнае, мабыць – пачуцьця віны...

Я не магла змаўчаць.

— Перастань, ну ў чым твая віна?

Юрась сур’ёзна, тужліва паглядзеў на мяне.

— Думаю, што ня мог ні пры якіх абставінах – а яны часам былі, як кіпень, — кінуць Стэлу, бо памятаў, што кінуў цябе. Я мусіў сплаціць грэх... Дасюль не да канца разумею, чаму ў нас з табой так усё атрымалася?

Я адвяла вочы.

— Вядома, спраўдзілася наша агульная легкадумнасьць ды юначы эгаізм... Але акрамя таго... Успомні, хто былі мы, калі пазнаёміліся? Я – дзяўчынка з правінцыйнага мястэчка, для якой вялізная праблема, прабач, набыць калготкі. Ты – «хлопчык-мажор», са сталічнай элітнай сям’і, багаты, стыльны... Мог апельсінамі падлогу засыпаць. А я больш за ўсё на сьвеце ненавідзела становішча Папялушкі. Я ж чытала табе свае вершы. «Мне нічога ад моцных ня трэба, хай гуляюць ва ўладу па-царску...» Карацей, мы бедныя, але гордыя... А ты, паводле тэрміналогіі маёй сям’і, буржуй... Чалавек іншага кола.

Мой былы муж разгублена правёў рукой на цёмных непаслухмяных валасах – гэты жэст у яго застаўся яшчэ ад таго часу, калі насіў доўгія кудлы.

— Я пра гэта не задумваўся... Ты ж такая... незалежная, прыгожая... Я да цябе падысьці не наважваўся.

— Падыйшоў жа...

Юрась апусьціў галаву, нібыта сабраўся падставіць яе пад рытуальную жменьку попелу.

— Божа, якія я ідыёт...

Я ўздыхнула.

— Давай ужо праўдзіва – якія мы абодва ідыёты. І хопіць настальгіі. Усе гэтыя Калыванавы, вядома, навалач, але ня будзем перабольшваць. Гадзіньнікі сёньня ў якасьці зброі – так, цацкі... Ну будуць гаспадары забаўляцца, палохаць гасьцей. Не ўсе ж гатовыя вар’яты, як прафесар. Зрабі выгляд, што ні аб чым не здагадваешся, адрамантуй – і ўцякай...

Юрась задумаўся.

— Слухай, ты ведаеш, дзе жыве краязнавец Калейка? Можа, ён распавядзе падрабязнасьці, як знайшлі гадзіньнікі...

Мястэчка ў нечым было падобнае да таго, у якім вырасла я – гэтак жа падзялялася на раён старых хацінак і «элітную зону», дзе збудавалі некалькі двухпавярховых «хмарачосаў». Толькі мелася ў Старавежску і тое, чаго не хапала ў мястэчку маім. Маё вырасла паўсотні гадоў таму дзеля прытулку нафтавікоў, якія шчыравалі на зараз мёртвым заводзе – бетонныя муміі труб, бязвокія пачвары будынкаў, ашчэраныя іржавай арматурай... А тут гісторыя выпроствалася з-пад зямлі камянямі са стараславянскай вязьзю, рэшткамі цаглянай агароджы, мармуровымі прыступкамі, што вялі на засьнежаны падмурак... Досьвед сотняў пакаленьняў нібыта люстраваўся ў тварах месьцічаў, якіх мы сустракалі па дарозе, праступаў з-пад іх рысаў простай мудрасьцю часу. Мне нават падалося, што, каб нарадзілася я тут, не саромелася б свайго правінцыйнага паходжаньня, не было б у мяне «агіды глухамані», якую апісваў японец Акутагава. Калі на заходзе сонца раптам схопіць цябе за горла невымоўная туга, скруціць душу, як мокрую хустку – і трэба зараз жа бегчы адсюль туды, дзе сапраўднае жыцьцё, вырвацца, атрасаючы з сябе санлівую цішу, перавітую дымкамі з комінаў, аздобленую рэдкім сабачым брэхам. Калі далёкі сьвісток цягніка – усё роўна што пляма сьвятла наверсе, якую бачыць тапелец. А тут, у Старавежску, была самадастатковасьць, цэнтр, няхай ён урос у зямлю, як гэтая старая капліца, толькі верхні ярус з абламаным крыжам цямнее над сумётамі...

Зьвілістая рэчка падзяляла горад напалам, намыўшы за тысячы гадоў высокія адхоны. Дом Пятра Піліпавіча Калейкі аказаўся дзесьці ўнізе, над рэчкай, да яго трэба было спускацца пакручастай сьцяжынкай. Мае абцасы падступна сьлізгалі, я ліхаманкава хапалася за голае вецьце лазьняку, якое сіратліва тырчэла з-пад сьнегу. Юрась, які спускаўся наперадзе, нясьмела працягнуў мне руку. Нясьмела – таму што памятаў, на якую водпаведзь мог нарвацца. Гэта мае сяброўкі, калі мы прыехалі ў нямецкі універсітэцкі гарадок, дзівіліся, чаму прыстаўленыя да нашай групы хлопцы-гіды не кідаюцца дапамагаць замежным дзеўчынёхам несьці цяжкія сумкі, расчыняць дзьверы... А я заўсёды ведала, што нармальная феміністка такія знакі ўвагі лічыць за абразу, падкрэсьлены напамін пра сваю другаснасьць, як слабейшага полу. «Сама-сама-сама!».

Дурніца...

Юрась дапамог мне спусьціцца, беражліва падтрымліваючы на сьлізкіх месцах. Але пры гэтым пазіраў некуды ўбок. І я ведала, пра каго — ягоныя думкі. І не насьмельвалася нешта прамовіць, адчуваючы віну, нібыта нават дотыкам да яго рукі адбіраю нешта ў памерлай... Якая для яго – жывая. Адбіраю, бо мне нечакана прыемны гэты выпадковы дотык... Якая я нягодніца!